Recent verschenen: de AMvB experimenten bijstand. Qua mogelijkheden alleen niet zoals gemeenten hadden gewild. Decentraliseren kent kennelijk grenzen. ‘Voor een aantal gemeenten reden om af te haken. Anderen gaan door om er het beste van te maken.’ Een gesprek met Sjir Hoeijmakers, econometrist en pleitbezorger voor experimenten geïnspireerd op het basisinkomen.
Sjir Hoeijmakers is net terug van een conferentie over basisinkomen in Finland. Daar heeft de centrumrechtse regering zelf het initiatief genomen voor een experiment basisinkomen voor uitkeringsgerechtigden. 11 ‘Ze startten daar in januari 2017 met een experiment met tweeduizend deelnemers. Daar is redelijk wat op aan te merken: het is alleen voor mensen die nu al van sociale zekerheid gebruik maken; het is maar 560 euro, en het duurt slechts twee jaar. Maar ze denken daar nu al na over een ambitieuzer vervolgexperiment, en het is het eerste experiment in een lijn van vele plannen in andere landen, zoals Canada, de V.S. en Frankrijk. Het gaat dus echt beginnen!’ Bij zijn terugkomst in Nederland trof hij de nieuwe AMvB. ‘Tja, wat gemeenten vreesden blijkt nu waarheid: experimenten ja, maar onder zeer strakke condities. Heel teleurstellend.’ Hoeijmakers is trekker van een groep van circa vijftig gemeenten die belangstelling hebben voor experimenteren met een basisinkomen voor bijstandsgerechtigden. De groep trekt al twee jaar lang samen met wetenschappers op om de mogelijkheden te verkennen en plannen te ontwikkelen. ‘Deze gemeenten denken dat het huidige systeem van de bijstand teveel is doorgeschoten in controle en straffen.
Daarvoor in de plaats willen zij experimenteren met een positieve benadering: een inkomen dat vrij is van controle en dwang, zonder ingewikkeld bureaucratisch systeem waardoor mensen worden verlamd en gestigmatiseerd. Zij hebben de hypothese dat vrijheid initiatief en creativiteit stimuleert, en dat mensen heel goed in staat zijn om goed gebruik te maken van die vrijheid. Dat blijkt immers uit ervaringen elders. Die vrijheid bieden is nu net de crux. Maar die ruimte, de essentie van deze experimenten, is in deze AMvB eruit gehaald. Kennelijk na een gang door het kabinet en haar politieke overwegingen. Voor een aantal gemeenten reden om ermee op te houden. We zijn nu met de gemeenten die wel door willen, aan het proberen zoveel mogelijk van het basisidee overeind te houden.’
