Deze week is het de Week van de Toegankelijkheid. Daarom vragen we aandacht voor toegankelijke winkels, horeca, theaters, natuurgebieden, sportaccommodaties, festivals etc. en plaatsen we dagelijks een blog. Klik hier voor de blogs tot nu toe.
De coronacrisis heeft de Bibliotheek voor grote uitdagingen gesteld. Maar hij brengt ook, meer dan ooit, haar maatschappelijke waarde voor het voetlicht. Met name voor minder digitaal vaardige burgers. Never waste a good crisis, zullen we maar zeggen.
Op 23 september deelde Hugo de Jonge een filmpje van Bibliotheek Katwijk op zijn Facebook-pagina. Begeleidende tekst: ‘Niemand mag buiten de boot vallen, dus: geen smartphone of kom je er niet uit? Bijna alle bibliotheken bieden hulp.’ Op dezelfde dag meldde Nu.nl dat er ‘vanaf volgende week naar verwachting in bibliotheken en gemeentehuizen formulieren (liggen) waarmee mensen een papieren coronapas kunnen aanvragen.’
En dat is slechts één van de vele manieren waarop de bibliotheek de (digitale) samenleving toegankelijker maakt. In 2015 zette de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen een transitie van de bibliotheek in. Zes jaar later is de bibliotheek niet langer alleen een ‘klassiek boekenhuis’, maar ook een plek waar computercursussen worden gegeven, nieuwkomers de Nederlandse taal en cultuur leren, werkzoekenden workshops solliciteren volgen en hulp wordt geboden bij het doen van belastingaangifte. Een plek waar gewerkt wordt aan taaie maatschappelijke vraagstukken als laaggeletterdheid, basisvaardigheden en digitale inclusie.
Hulp bij de digitale overheid
Dat laatste krijgt onder andere vorm in de nieuwe dienstverlening die bijna alle bibliotheken in Nederland (zo’n 140 organisaties met 800 vestigingen) inmiddels aanbiedt: De Informatiepunten Digitale Overheid (IDO). Sinds de start in 2019 staat de teller staat inmiddels op ruim 300 Informatiepunten. Iedereen kan er, gratis en zonder afspraak, terecht met vragen over bijvoorbeeld DigiD, belastingen, toeslagen of verkeersboetes.
Lokale samenwerking is cruciaal. Met partijen als sociaal raadslieden, welzijnsinstellingen, de formulierenbrigade, vak- en ouderenbonden en cliëntenondersteuners van de gemeente wordt het ondersteuningsnetwerk steeds fijnmaziger. De bibliotheek fungeert als vraagbaak, informatieverstrekker en wegwijzer. En – heel belangrijk – als plek waar laagdrempelig kan worden ervaren hoe leuk en bevredigend het kan zijn om nieuwe vaardigheden te leren. Zoals het omgaan met de computer, smartphone of tablet. Hoe zet je foto’s in de cloud? Hoe gebruik je Spotify? Hoe kun je beeldbellen?...
Coronadienstverlening
Al vroeg in de coronacrisis werd de rol van de bibliotheek in de digitale toegankelijkheid duidelijk. In Drenthe bijvoorbeeld hielpen 30 van de 39 bibliotheekvestigingen tien dagen lang met het installeren van de Coronamelder app. Afgelopen lente, toen bibliotheken weer cursisten mochten ontvangen, richtten veel Bibliotheken een coronaspreekuur in. Daar werd veelvuldig gebruik van gemaakt voor hulp bij het maken van een vaccinatieafspraak. Saskia ten Houten van bibliotheek BplusC in Leiden: ‘Het gaat bij deze dienstverlening echt om het vergroten van zelfvertrouwen. Het is fijn als er iemand is die even mee kan denken en de afsprakenkaart invult.’
Ook in het bereiken mensen speelt de Bibliotheek een belangrijke rol. Ten Houten: ‘Partners weten elkaar tijdens deze coronaperiode goed te vinden, we zijn meer verbonden dan daarvoor. De beleidsambtenaar gaf bijvoorbeeld aan dat de vaccinatiegraad in bepaalde wijken achterblijft, met de vraag of wij dat willen oppakken. In een wijk hebben wij als bibliotheek geen fysieke locatie. Daar zijn we in samenwerking met de welzijnspartner de wijk ingegaan met een pop-up coronaspreekuur.’ De laatste tijd helpt de bibliotheek veel mensen met het downloaden of aanvragen van een coronatoegangsbewijs.
Beter op het netvlies
Door deze dienstverlening en de Informatiepunten Digitale Overheid staat de bibliotheek steeds beter op het netvlies van burgers en landelijke en lokale partners. Zij verwijzen steeds meer naar de bibliotheek door voor hulp bij digitale zaken. Mensen die voorheen nooit in de bibliotheek kwamen, weten de weg nu te vinden.
Het succes van de dienstverlening in de bibliotheek maakt helaas ook pijnlijk zichtbaar dat heel veel mensen (naar schatting zo’n vier miljoen) niet volledig toegerust zijn om zelfstandig mee te komen in de steeds sneller digitaliserende samenleving. Er was een crisis voor nodig om dat beter zichtbaar en invoelbaar te maken. Dat brengt me ertoe te eindigen zoals dit stukje begon, met het vrij citeren van Winston Churchill: ‘Don’t let it go to waste’.
Anne-Marie van der Poel is adviseur basisvaardigheden bij Probiblio en SPN projectleider Digitale Inclusie. Probiblio is een Provinciale Ondersteuningsinstelling (POI) voor Noord- en Zuid-Hollandse openbare Bibliotheken. De zeven Nederlandse POI’s werken samen in Stichting SPN, Samenwerkende POI’s Nederland (SPN). avdpoel@probiblio.nl
