De leden van Federatie Opvang en de RIBW Alliantie vangen jaarlijks zo'n 100.000 kwetsbare burgers op. Driekwart van hen kampt met financiële problemen. Maar toegang tot gemeentelijke schuldhulp blijkt juist voor hen nauwelijks voorhanden. Dat kan en moet en anders.
Jaarlijks worden zo'n 100.000 cliënten ondersteund, begeleid en meestal ook van een dak boven hun hoofd voorzien door organisaties van Federatie Opvang en de RIBW Alliantie. Het gaat om mensen die een beroep moeten doen op Beschermd Wonen of de Maatschappelijke of Vrouwenopvang; mensen met psychische of psychiatrische problemen, mensen die hun huis of kamer kwijtraakten - waaronder veel jongeren - of slachtoffers van huiselijk geweld die het huis moeten ontvluchten. Deze 100.000 mensen behoren tot een grote risicogroep van burgers als het gaat om schulden in combinatie met andere problemen. Hoewel de focus in dit artikel ligt op de meest kwetsbare groep in opvang en beschermd wonen, benadrukken we dat er veranderingen nodig zijn om een hele grote groep burgers met schulden sneller en beter te helpen. De inzichten van Stichting Lezen & Schrijven onderstrepen dit; 2,5 miljoen mensen van zestien jaar en ouder hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak hebben zij ook moeite met digitale vaardigheden. Vanzelfsprekend is met name preventie hierbij van groot belang.
Catch-22
De problematiek van cliënten van opvang en beschermd wonen is zeer divers, maar kent zeker ook parallellen. Allereerst zien we dat er vrijwel altijd sprake is van een combinatie van problemen, waardoor mensen extra kwetsbaar worden. Zo komen psychische problemen voor in combinatie verslaving, LVB en laaggeletterdheid. Ook zien we dat er vrijwel altijd sprake is van financiële problemen en vaak zelfs forse schulden. Binnen het complexe systeem van toeslagen, digitalisering in combinatie met het zelfredzaamheids-adagium, slagen deze kwetsbare burgers er maar slecht in om de zaken op orde te houden. Het is genoegzaam bekend dat juist schulden een factor zijn die forse impact hebben op het functioneren van het brein.1 Daarmee is een soort Catch-22 ontstaan: de kwetsbaarheid vergroot dus nog verder, waardoor men helemaal niet meer in staat is zaken zelf op te lossen. Maar hulp is echter niet voorhanden of bereikbaar in de meeste gemeenten. Mensen worden niet tijdig - wanneer er nog slechts geringe schulden zijn - bij de hand genomen. Maar ook als er al behoorlijke schulden bestaan, ontvangt men geen hulp. Hulp vragen en vinden blijkt enorm lastig: de gemeentelijke schuldhulp hanteert veelal eisen waaraan veel schuldenaren niet kunnen voldoen. Teveel mensen vallen voortijdig uit in het toegangsproces van de gemeentelijke schuldhulp.2
