De begrippen werkloosheid en ‘WW’ worden veel door elkaar gebruikt. Maar let op: in 2014 telde Nederland 660 duizend werklozen en ‘slechts’ 440 duizend WW’ers. Werklozen kunnen ook een bijstand- of een arbeidsongeschiktheidsuitkering, of helemaal geen uitkering ontvangen. Tegelijkertijd zijn ook niet alle WW’ers werkloos.
CBS hanteert bij de definitie van werkloosheid de richtlijnen van de internationale arbeidsorganisatie (ILO). Volgens die richtlijnen is een werkloze een persoon zonder baan die in de afgelopen vier weken naar werk heeft gezocht en direct beschikbaar is. Werkloosheidscijfers zeggen dus iets over aantallen en aandelen mensen zonder werk die daadwerkelijk willen werken en actief op zoek zijn naar werk. Door deze definitie hangt dit cijfer niet af van de sociale zekerheidssituatie en is het daarmee bruikbaar voor vergelijkingen tussen landen en over de tijd. CBS berekent de werkloosheid middels de Enquête Beroepsbevolking (EBB), een steekproefonderzoek dat maandelijks wordt uitgevoerd. Daarbij wordt niet alleen het aantal werklozen geteld. Ook voor de andere mensen die geen werk hebben wordt de binding met de arbeidsmarkt vastgesteld.
De registratie die gepaard gaat met het stelsel van sociale zekerheid levert ook statistische informatie op. Daarom kan ook vanuit dit perspectief de positie van mensen op de arbeidsmarkt in kaart worden gebracht. Als een werknemer ontslag krijgt, kan hij (of zij) aanspraak maken op een WW-uitkering. Om een uitkering te ontvangen, moet de werknemer wel aan diverse voorwaarden voldoen. Zo moet hij bijvoorbeeld voldoende arbeidshistorie hebben opgebouwd en mag het ontslag niet verwijtbaar zijn. Indien een uitkering wordt verstrekt, geldt vaak een sollicitatieplicht.
Naast WW-uitkeringen kent Nederland arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Deze uitkeringen worden verstrekt op grond van de WAO, WIA, WAZ of Wajong om mensen te voorzien van een loon vervangende uitkering bij langdurige arbeidsongeschiktheid. Uitgangspunt is dat iedereen in Nederland zoveel mogelijk in eigen onderhoud moet kunnen voorzien. Wie hier niet toe in staat is en ook geen beroep kan doen op een andere sociale verzekeringswet of sociale voorziening, komt in aanmerking voor een bijstandsuitkering. Ook daarbij geldt vaak een sollicitatieplicht. Bijstand wordt verstrekt in het kader van de algemene bijstands-, IOAW-, of IOAZ-uitkering.
