Binnen de transformatie van het sociaal domein spelen gemeenschapsgevoel (samen doen) en burgerinitiatieven een belangrijke rol. Inwoners zijn zelf aan zet in de eigen buurt. Een gemeente of maatschappelijke organisatie kan dit ondersteunen via (beleids)participatie, burgerinitiatieven en het gebruik van ervaringsdeskundigheid.
In het programma Kwaliteit van de Samenleving van JSO1is van januari 2016 tot en met juli 2017 in 43 proeftuinen in Zuid-Holland geëxperimenteerd met sociale innovaties op het gebied van participatie, preventie en integrale zorg. Van de 43 proeftuinen zijn er 36 geëvalueerd.2 Het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie van inwoners is steeds het uitgangspunt geweest van de activiteiten in de proeftuinen. De aansturende rol binnen deze proeftuinen ligt bij gemeenten of bij (maatschappelijke) organisaties, die ook de opdrachtgevers van de proeftuinen zijn. Deelnemers aan de proeftuinen zijn professionals, beleidsmakers en bestuurders vanuit verschillende (zorg- en/of maatschappelijke) instellingen, inwoners en/of cliënten. De proeftuinen zijn van start gegaan met een grote diversiteit aan inhoud, doel, vorm en samenstelling.
In eerder onderzoek naar het ‘meedoen’ van inwoners (burgerparticipatie) in relatie tot de transitie in het sociaal domein, blijkt dat van inwoners op verschillende niveaus een actieve rol wordt verwacht. Inwoners zijn niet meer alleen cliënt, maar actieve deelnemers in de wijk of buurt. We benoemden deze rollen als volgt3:
- Participant in het beleidsproces
- Initiatiefnemer en vrijwilliger in een innovatief project in de buurt (burgerinitiatieven en co-creatie).
- Vrijwilliger of participant in de uitvoering (via een zorgvoorziening, een jeugdzorgvoorziening of een ondersteuningsnetwerk)
- Ervaringsdeskundige
