De moderne deugden van het sociaal domein. Zo luidt het thema van de VU Divosa collegereeks 2016 die in mei van start ging. De reeks opende met een college over ethiek. Doen we wel de goede dingen?Dit inspireerde tot een beschouwing over vakmanschap in een beperkend economisch systeem.
Inmiddels hebben we organisatorisch en beleidsmatig de transitie van de drie decentralisaties in het sociaal domein wel zo’n beetje achter de rug, maar hebben we nog een morele transformatie van de samenleving voor de boeg. De vraag is welke kantelingen in ons denken nodig zijn om de gewenste radicale veranderingen mogelijk te maken. Helpt het als we beter worden in re-integreren, of is dat niet genoeg?
Vertrouwenscrisis
Govert Buijs (VU) analyseert de ontwikkelingen die hebben geleid tot een vertrouwenscrisis rond het maatschappelijk middenveld, tegenwoordig ook wel civil society genoemd. Dat doet hij langs drie gezichtspunten. Eerst vanuit architectonisch perspectief. Het maatschappelijk middenveld is zijn eigen handelingslogica kwijt geraakt, doordat het eerst door de staat is ontrukt aan het particulier initiatief en daarna ‘vermarkt’. Vervolgens beschrijft Buijs hoe het taalgebruik het moreel verval nog versterkt, met de, door de turn around manager, geïntroduceerde begrippen als klanten, zorgminuten en primaire proces. Het is de taal van de systeemwereld die lijkt uit te drukken dat het om nieuwe, domeinvreemde, doelstellingen gaat. Ten slotte signaleert hij dat managers steeds meer op afstand zijn komen te staan van de inhoud en niet meer per se gemotiveerd zijn om het goede te doen. Zolang de regels het toelaten is alles geoorloofd en comfortabel. Het ontbreken van domeinbesef, taalzuiverheid en interne motivatie vormen samen het kwaad van de bureaucratie in het maatschappelijk middenveld. Buijs fileert dit kwaad uit in een aantal elementen, die samen verklaren hoe dit kwaad uitwerkt in het gedrag van instellingen. Het leidt tot ambtelijke beslissingen die hun doel voorbij schieten.
