De coronapandemie heeft ingrijpende gevolgen voor de Nederlandse economie en de arbeidsmarkt, nu en in de nabije toekomst. Om te voorkomen dat de werkgelegenheid te veel daalt en de werkloosheid onnodig hoog oploopt, moet het overheidsbeleid aansluiten bij het 'hamsteren' van personeel door werk- en opdrachtgevers, met drie concrete aanbevelingen.
'Never waste a good crisis', Aldus Rahm Emanuel (chief of staff van Barack Obama), en de Britse premier Winston Churchill. Een crisis is hét moment om grote maatschappelijke veranderingen te initiëren, om nieuw beleid te maken. Een crisis biedt vooral kansen. Deze benadering staat in schril contrast met een ander adagium, namelijk dat je 'het dak moet repareren wanneer de zon schijnt (en niet wanneer het regent)'. Wanneer je dat laatste navolgt, worden nieuw beleid en structurele hervormingen vooral doorgevoerd in tijden van (economische) voorspoed.
Met enig gevoel voor understatement kunnen we de huidige coronacrisis wel een good crisis noemen. Waar we de Grote Recessie van 2009 beschouwden als de grootste economische crisis sinds de Depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw, lijkt deze crisis een nog grotere impact te hebben. Allereerst omdat voor het bestrijden van de pandemische uitbraak het economisch leven in veel landen zo goed als is stilgelegd. Mensen blijven (en werken) thuis en complete sectoren van de economie (met name horeca en evenementen) zijn stilgelegd om de verdere verspreiding van het virus te remmen, Op het moment van schrijven (14 mei 2020) weet niemand nog hoe lang dit gaat duren in de verschillende landen. De vergaande maatregelen om de uitbraak van het coronavirus in te dammen, en de wereldwijde coronacrisis zelf, hebben grote gevolgen voor het economisch verkeer en dus ook voor de arbeidsmarkt. Het CPB kan nog niet goed inschatten wat de gevolgen voor het bbp zijn, maar gaat uit van minimaal 1,2 procent tot maximaal 7,7 procent krimp in 2020 (CPB, 2020). Ter vergelijking, de Nederlandse economie bevond zich in 2009 in een diepe crisis en kromp met 3,9 procent. Dat was toen een krimp die niet eerder was gemeten, zelfs niet in de jaren dertig van de twintigste eeuw (CBS, 2010).
De gevolgen voor de arbeidsmarkt zijn enerzijds redelijk voorspelbaar. Minder economische activiteit betekent minder werkgelegenheid en een hogere werkloosheid. Anderzijds is het buitengewoon lastig om de precieze omvang van deze effecten en het verloop in de tijd in te schatten. We verwachten dus dat de werkloosheid gaat stijgen, maar we weten niet met hoeveel en hoe snel. In de Grote Recessie van 2009 bleef een sterke stijging van de werkloosheid in eerste instantie uit, vooral omdat bedrijven aanvankelijk arbeid hamsterden en hun personeel vasthielden.Wat gebeurt er met de arbeidsmarkt als gevolg van de huidige coronacrisis en de recessie die daaruit volgt? De coronapandemie heeft drie samenhangende gevolgen voor de arbeidsmarkt. Door ziekte valt een deel van het arbeidsaanbod uit, door de lockdown- maatregelen valt een nog groter deel van het arbeidsaanbod gelijktijdig met de arbeidsvraag uit. Ten slotte valt een deel van de productie weg door vergelijkbare problemen bij toeleveranciers in de internationale waardeketen en door vraaguitval in de export. Deze noodlottige combinatie van gelijktijdige uitval van aanbod en vraag leidt tot een diepe recessie waarvan de omvang nog niet helemaal duidelijk is. Ook nu is dat voor veel bedrijven aanleiding om te hamsteren en hun personeelsbestand voorlopig op peil te houden.
