Snel, betrouwbaar, veilig en uniform schuldproblemen oplossen. Dat biedt het Schuldenknooppunt. Vanaf begin 2021 kunnen alle schuldhulpverleners en schuldeisers digitaal gegevens uitwisselen om klanten effectiever te helpen bij het regelen van hun schulden. Voor schuldhulpverleners levert dit tijdwinst op. Voor de meeste schuldeisers betekent het dat ze schulden efficiënter af kunnen handelen.
Iemand met schulden heeft al zijn moed bij elkaar geraapt als hij zich meldt bij z'n gemeente of hulpverlener. Maar dan volgt de teleurstelling: voor er daadwerkelijk een akkoord met de schuldeisers is, gaat er vaak veel tijd voorbij. Volgens de richtlijnen van de NVVK staat er vier maanden, oftewel 120 dagen, voor het regelen van een schuldregeling. Soms duurt dit echter wel twee of drie keer zo lang.
Een van de oorzaken is dat schuldhulpverleners en schuldeisers op heel veel verschillende manieren met elkaar communiceren: per brief, e-mail, via Excel-sheets of via een webportaal waarop schuldhulpverleners moeten inloggen. Dat laatste komt steeds vaker voor, waardoor hulpverleners met een woud aan portalen en inlogprocedures te maken krijgen. Ook stellen schuldeisers verschillende eisen aan schuldhulpverleners en vice versa. De communicatie die nodig is om een schuldregeling tot stand te brengen is inmiddels een zeer tijdrovende klus geworden voor de schuldhulpverlener. Tijd die niet besteed kan worden aan de begeleiding van de klant.
Al die verschillende communicatievormen tussen schuldhulpverleners en schuldeisers schreeuwen om uniforme gegevensuitwisseling. Maar er is meer. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) zorgde voor een brede bewustwording van het belang van veilige uitwisseling van gegevens. De AVG zorgt ook voor de tendens aan de kant van schuldhulpverleners om minder gegevens te delen. Van de kant van schuldeisers wordt daarentegen vaker gevraagd om de machtiging waarmee de hulpvrager de schuldhulpverlener machtigt om de schulden te regelen. Het draagt allemaal niet bij aan snelle en doelmatige afhandeling van een schuldregeling. En dat terwijl schuldeisers er vanuit kostenperspectief op gefocust zijn om hun processen zo efficiënt mogelijk in te richten.
Initiatief
Het Schuldenknooppunt is hiervoor de oplossing. Het Schuldenknooppunt is een initiatief van de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren en de VNG. Via het Schuldenknooppunt kunnen schuldhulpverleners en schuldeisers op een uniforme manier digitaal berichten met elkaar uitwisselen: berichten over de hoogte van de vordering, het voorstel voor betaling en het akkoord daarop van de schuldeisers. De berichten zijn gestandaardiseerd, zodat alle partijen met dezelfde set van gegevens werken. Zie het Schuldenknooppunt als een digitaal postkantoor: het ontvangt versleutelde berichten als verzegelde enveloppen van de verzenders en stuurt ze ongeopend door naar de juiste ontvangers.
Marjon Mertens, Marjon tekent
De koppeling met het Schuldenknooppunt kan geïntegreerd worden in de eigen applicatie van een schuldhulpverlener of schuldeiser: de zogenoemde system-to-system-koppeling. Een andere mogelijkheid is inloggen op een webportaal en de gewenste gegevens uitwisselen via een up- en download van een gestandaardiseerd CSV- of XML-bestand. Het Schuldenknooppunt zorgt er dan voor dat de berichten worden doorgestuurd in de door de ontvanger gewenste vorm. Door deze twee vormen kunnen alle organisaties, groot, klein, landelijk en lokaal, aansluiten op het Schuldenknooppunt.
Doorgeefluik
Het Schuldenknooppunt biedt veel voordelen voor schuldhulpverleners en schuldeisers. Het schuldregelingsproces vindt sneller en efficiënter plaats door uniforme gegevensuitwisseling via één centraal punt. Ook neemt de betrouwbaarheid van gegevens toe, omdat gegevens niet langer handmatig ingevoerd hoeven te worden. En het simpele principe van doorgeefluik maakt het Schuldenknooppunt AVG-proof. Het Schuldenknooppunt is geen database, er blijven geen gegevens in het Schuldenknooppunt staan.
Naast het Schuldenknooppunt zijn er andere initiatieven die procesversnelling nastreven, zoals het project Collectief Schuldregelen van SchuldenlabNL. Dat houdt in dat met schuldeisers afgesproken wordt om de individuele aanpak van schulddossiers te vervangen door collectieve afhandeling. Het Schuldenknooppunt is daarop voorbereid: het wordt zo ingericht dat het de afspraken vanuit Collectief Schuldregelen ondersteunt.
Ook met andere initiatieven als Schuldenwijzer (een initiatief van deurwaarders) wordt ingestoken op toekomstige samenwerking. We zijn het er allemaal over eens dat initiatieven elkaar moeten versterken en meerwaarde bieden voor de professionals, zodat de klant beter en sneller geholpen wordt.
Het Schuldenknooppunt richt zich op dit moment op de gegevensuitwisseling die nodig is om een schuldregeling tot stand te brengen. We hebben ervoor gekozen om niet te groot te beginnen en er voor te zorgen dat er iets staat dat daadwerkelijk gebruikt kan worden. Voor de toekomst zien we wel mogelijkheden om het Schuldenknooppunt breder in te zetten om het proces van schuldhulpverlening te faciliteren. Van vroegsignalering tot budgetbeheer en beschermingsbewind.
Vooral vroegsignalering wordt door schuldeisers aangedragen als een wenselijke uitbreiding.
Klaarstomen
Voor de realisatie van het Schuldenknooppunt is subsidie aangevraagd bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Er is inmiddels een stichting Schuldenknooppunt opgericht die het Schuldenknooppunt zal gaan beheren. Op dit moment heeft een startgroep van vier schuldhulpverleners, zeven (landelijke) schuldeisers en vijf softwareleveranciers de intentie om het Schuldenknooppunt voor de zomer in hun reguliere proces in gebruik te nemen. Op basis van de ervaringen van de startgroep wordt het Schuldenknooppunt klaargestoomd voor landelijk gebruik begin 2021. Vanaf komend najaar zullen we potentiële deelnemers van het Schuldenknooppunt uitvoerig informeren over hoe en wanneer ze kunnen aansluiten op het Schuldenknooppunt. Actuele informatie is te vinden op de website van de NVVK: www.nvvk.nl/schuldenknooppunt.
Gedurende het ontwikkeltraject ontstond er veel draagvlak voor het Schuldenknooppunt: bij schuldhulpverleners, schuldeisers, softwareleveranciers en andere stakeholders als het Inlichtingenbureau. Ook staatssecretaris Van Ark van SZW noemt het Schuldenknooppunt een belangrijke ontwikkeling in het Schuldendomein.1 Ze heeft in een Algemeen Overleg over het Armoede en Schuldenbeleid aangegeven dat zij verwacht dat ook overheidsschuldeisers gaan aansluiten op het Schuldenknooppunt. Van verplichting is vooralsnog geen sprake.
Tot slot: al vanaf de beginfase is er aandacht voor de eisen die de AVG aan een voorziening als het Schuldenknooppunt stelt. 'Privacy by design' is toegepast door al in de proof-of-concept-fase een externe organisatie (PMP, Privacy Management Partners) mee te laten kijken naar de inrichting en opzet van het Schuldenknooppunt. Wellicht de allerbelangrijkste aanbeveling die zij deden is: ga het doen! Vanuit privacy-optiek creëert het Schuldenknooppunt grote voordelen ten opzichte van de dagelijkse praktijk zoals we die nu kennen. Ook zijn er belangrijke aanbevelingen gedaan over de mogelijkheden tot verdere standaardisatie van het berichtenverkeer. Een goed voorbeeld hiervan is het voorstel om vrije tekst uit het berichtenverkeer te elimineren en te vervangen door keuzelijstjes die gebruikt kunnen worden om bijvoorbeeld een betaalvoorstel te onderbouwen en/of de reactie daarop te motiveren.
Marianne Oostrik is projectleider Schuldenknooppunt. www.nvvk.nl/schuldenknooppunt
Geslaagde proof-of-concept
De NVVK startte in 2017 met subsidie van het ministerie van SZW met een verkenning naar de mogelijkheden om digitale communicatie tussen schuldhulpverleners en schuldeisers tot stand te brengen. We spraken met veel verschillende partijen om ons een beeld te vormen van de eisen en wensen voor zo'n digitale oplossing, die in de begindagen de 'NVVK-(wereld)stekker' werd genoemd.
Medio 2018 leidde dit tot een programma van eisen en wensen voor de proof-of-concept van het Schuldenknooppunt. Na een aanbestedingsproces is de opdracht gegund aan Innovadis, die de proof-of-concept van het Schuldenknooppunt begin 2019 opleverde. Verschillende organisaties en softwareleveranciers namen er enthousiast aan deel en wisselden testgegevens met elkaar uit. De testperiode is in het najaar van 2019 afgerond met een duidelijke conclusie: partijen willen zo snel mogelijk door om het Schuldenknooppunt in het reguliere proces in gebruik te nemen. Dit is ook het moment geweest dat VNG heeft aangegeven samen met de NVVK op te willen trekken om het Schuldenknooppunt op landelijk niveau te realiseren.
