‘Succes heb je zelf in de hand; falen is je eigen schuld.’ Dat is het ideaalbeeld van de prestatiesamenleving, waar alleen talent en inzet tellen. Socioloog Judith Elshout deed onderzoek1 naar hoe langdurig werklozen in sociale activeringsprojecten hun zelfrespect bestendigen. Dat blijkt een hele worsteling.1
‘Succes heb je zelf in de hand; falen is je eigen schuld.’ Dat is het ideaalbeeld van de prestatiesamenleving, waar alleen talent en inzet tellen. Socioloog Judith Elshout deed onderzoek1 naar hoe langdurig werklozen in sociale activeringsprojecten hun zelfrespect bestendigen. Dat blijkt een hele worsteling.
Heb je succes zelf in de hand? Kom je er wel als je maar hard genoeg je best doet? Is het je eigen schuld en ben je een mislukkeling als je langdurig zonder werk zit? Hoe bewaren langdurig werklozen hun zelfrespect in een samenleving waarin betaald werken de norm is? En welke rol kan activeringsbeleid daarin spelen?
Het idee dat succes en falen zijn toe te schrijven aan persoonlijke verdienste is stevig geworteld in het dagelijks leven. Mensen zonder werk zouden in de competitie om maatschappelijk succes als ‘verliezers’ te boek staan en op weinig erkenning en respect kunnen rekenen (Swierstra & Tonkens 2008, 2006). Volgens filosoof Tsjalling Swierstra en socioloog Evelien Tonkens heeft het vooral te maken met een toenemende meritocratisering van onze samenleving. In een meritocratie, ook wel prestatiesamenleving genoemd, tellen alleen prestaties die gebaseerd zijn op eigen inspanning. Je moet je maatschappelijke positie en de daarbij behorende waardering, verdienen. De logische consequentie hiervan is dat als mensen werkloos zijn of op een lage sport van de maatschappelijke ladder staan, ze dat aan zichzelf te danken hebben en geen erkenning en respect verdienen.
