Sinds kort heb ik een nieuwe auto. Een aantal jaren geleden kon ik nog zelfstandig in en uit mijn auto stappen, maar door achteruitgang van mijn fysieke gesteldheid is dit helaas niet meer mogelijk. Mijn auto is een door het UWV geleverde voorziening voor het woon-werkverkeer. Twee jaar geleden heb ik het UWV laten weten dat het niet meer lukte om zelfstandig mijn auto in te komen. Het bleek mogelijk te zijn om de auto te vervangen voor een nieuwe. Zo geschiede, en in de nieuwe auto zit een lift waarmee ik met mijn scootmobiel naar binnen komen. Hierdoor kan ik weer zelfstandig naar mijn werk en hiernaast heb ik ook privé weer de vrijheid om mij voort te bewegen. Dit is één van de positieve kanten van het Nederlandse voorzieningen stelsel.
Laatst heb ik mijn auto laten zien aan een vriend en we hebben er gelijk een rondje mee gereden. Dit hebben we gelijk gecombineerd met een lunch. Ruim van tevoren hebben we gezocht naar een horecagelegenheid met een invalidetoilet. In Nederland zijn er namelijk nog veel uitgaansgelegenheden zonder een invalidetoilet, of het pand is te krap om met een rolstoel of scootmobiel te bezoeken. Veel mensen met een beperking zijn dus veel tijd aan kwijt aan de voorbereiding op een uitstapje, en spontaan iets ondernemen is vaak onmogelijk.
Grondwetswijzing
Op 17 januari van dit jaar werd de grondwetswijziging van artikel 1 bekrachtigd. Hiermee is het hebben van een handicap toegevoegd als discriminatiegrond aan de Nederlandse grondwet. Dit betekent dat bij het vaststellen van nieuw beleid de overheid moet toetsen of de inhoud ervan niet in strijd is met het grondwettelijke anti-discriminatieverbod. Deze bepaling moet de rechter ook laten meewegen in discriminatiezaken. Minister Dijkgraaf zei bij de laatste ondertekening van de grondwetswijziging: “Ik heb het gevoel aan het begin van een oerknal van onze democratische rechtsstaat te staan met heel veel gevolgen”. Ik ben echter wat terughoudender in de verwachtingen hiervan. Bij het lezen van de euforische woorden van de minister moest ik terugdenken aan het moment dat in 2016 het VN-Verdrag Handicap werd geratificeerd in Nederland. Toen waren er ook zeer enthousiaste reacties en de hoopvolle verwachting op een toegankelijkere samenleving. Ook ik was hoopvol. We zijn nu 7 jaar verder, helaas is er nog geen sprake van verbetering.
Periodiek laat het College voor de Rechten van de Mens onderzoek doen naar positie van mensen met een beperking. In het onderzoek uit 2022 kwam naar voren dat mensen met een beperking op het gebied van werk en de toegang tot buurtvoorzieningen een achterstand hebben ten opzichte van de algemene bevolking [1]. Hiernaast vond twee derde van de mensen met een beperking in 2021 dat de Nederlandse maatschappij er nog onvoldoende op is toegerust om hen volwaardig te laten meedoen[2]. De vertaling van het VN-Verdrag Handicap komt nog maar traag op gang. Zo hebben nog lang niet alle gemeenten een lokale inclusie agenda en is het landelijke Bouwbesluit nog niet aangepast waardoor er nog steeds gebouwen worden neergezet die niet toegankelijk zijn voor mensen met een beperking.
Sceptisch
Ik denk dat een grondwetswijziging hier ook niet zo snel verander in gaat brengen. In de grondwet staat namelijk ook dat mensen recht hebben op een bewoonbaar land. Veel inwoners van Groningen hebben meerdere keren meegemaakt dat de grond onder hun woning beefde door de winning van aardgas, het herstel van de schade die dit heeft veroorzaakt verloopt zeer langzaam. Artikel 20 van de Grondwet verplicht de overheid om de inwoners van Nederland te voorzien in hun bestaanszekerheid. Echter, in de Toeslagenaffaire zijn veel mensen ten onrechte als fraudeur bestempeld en door het hardvochtige terugvorderingsbeleid zijn zij met hoge schulden opgezadeld, en dit heeft onder andere hun bestaanszekerheid aangetast. Wat waren de sociale grondrechten waard tijdens deze twee affaires? Wat heb je als burger aan deze grondrechten als de rechter overheidsbeleid niet hieraan mag toetsen? En wat is vanuit dit perspectief de waarde van de grondwettelijke bepaling dat mensen niet op basis van hun handicap mogen worden gediscrimineerd?
Ik ben geen pessimist, maar de realiteit zorgt ervoor dat ik sceptisch ben over de verwezenlijking van de rechten van mensen met een beperking in Nederland. Helaas denk ik dat de euforie van veel mensen bij de ratificering van het VN-Verdrag en bij de hier eerdergenoemde grondwetswijziging langzaam zullen overgaan in gevoelens van teleurstelling. De komende decennia verwacht ik wel enige verbetering van de positie van mensen met een beperking, maar het zal een proces van vallen en opstaan zijn. De economische situatie zal hierop van grote invloed zijn. Waar het vooral van zal afhangen is het bewustzijn bij ambtenaren en politici van de obstakels waar mensen met een beperking in hun leven mee te maken hebben. Het benutten van ervaringsdeskundigheid is essentieel hierbij. Dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van panels die adviseren over beleid of mensen met een beperking te stimuleren politiek actief te worden. Hiernaast zullen de beleidsmakers- en bepalers een visie moeten hebben over een inclusieve samenleving en het commitment om deze te realiseren.
Mark Homan, kwaliteitssmedewerker Burgerzaken.
Gemeente Dijk & Waard
[1] https://www.nivel.nl/nl/nieuws/naleving-vn-verdrag-verloopt-moeizaam-qua-betaald-werk-en-gebruik-voorzieningen-voor-mensen
[2] https://pointer.kro-ncrv.nl/mensen-met-beperking-ontevreden-over-toegankelijkheid-nederlandse-maatschappij
