Door: Maarten Bergman
Schuldhulpverlening is volop in beweging. Velen vinden dat bemoedigend. Mogelijk is dat zo. Maar zeer wel mogelijk is het niet zo. Want ongeïnspireerd bewegen, zonder motivatie van binnenuit, is zelden vruchtdragend. Maar al te vaak verwarren we beweging met vooruitgang. Goed bezig zijn, betekent niet dat de beweging kloppend is. Het lijkt meer op stationair pruttelen, overgoten met marketingteksten en een toefje bravoure om het af te maken.
Veel beweging weinig vooruitgang
De laatste jaren zie ik heel veel beweging, maar weinig vooruitgang. De conjunctuur van de eindeloze stroom onderzoeken bevestigt die constatering. Het toeslagenstelsel, vroegsignalering, (dakloze) jongeren, preventie, aansluiting minnelijk op wettelijk traject, kosten en baten schuldhulpverlening, toegang tot schuldhulpverlening, zelfstandig ondernemers en schulden, (zelf)redzaamheid en sociale uitsluiting, niet gebruik van inkomensondersteunende maatregelen, et cetera. De afgelopen dertig jaar steken al die thema’s om de zoveel tijd de kop op. De conclusies en aanbevelingen zijn min of meer hetzelfde. Structurele verbetering ontbreekt.
Er worden pleisters geplakt en noodverbanden aangelegd. Fundamentele herziening en hervorming blijven uit. Er worden ambitieuze plannen aangekondigd, wetswijzigingen doorgevoerd, innovatieve websites en apps gepresenteerd, grootse samenwerkingsverbanden gesmeed en nieuwe werkwijzen geïntroduceerd.
Dalende cijfers
Toch lijkt de weerslag op de dagelijkse praktijk miniem. Het percentage geslaagde regelingen in het minnelijk traject blijft schommelen tussen de 20% en 25% (terwijl de cijfers van minnelijke trajecten die de drie jaar volmaken onbekend blijven), het cijfer van verzoeken toelating tot het wettelijk traject daalt nog altijd gestaag, het aantal schuldenbewinden is ieder jaar weer substantieel hoger.
En nu het heden. Waar corona (nog) niet voor de verwachte tsunami aan schulden heeft gezorgd, doen de huidige inflatie en energiecrisis dat wel. Over die schrijnende stand van zaken heb ik dit blog geschreven. Iedereen in het beroepsveld is het er over eens dat de noodklok geluid moet worden. Het maatschappelijk drama raast met volle kracht door steeds meer lagen van de bevolking, de inkomensongelijkheid slaat keihard toe, maar de stilte vanuit politiek en bestuur is vooralsnog oorverdovend.
Hindernisbaan
Gemeenten en schuldhulpverlenende instanties zijn evenmin voorbereid op de aanstaande vloedgolf van enorme schulden. Ze krijgen geen extra budget vanuit de Rijksoverheid. Niemand maakt een vuist om daar iets aan te doen. Terwijl de ramp het sociaal domein recht in het gezicht staart. Er is geen personele capaciteit, infrastructuur ontbreekt, er zijn geen plannen. Kortom: de toegang tot schuldhulpverlening was al beperkt, maar nu raakt de schuldenaar niet eens meer op de hindernisbaan. Laat staan dat de finishlijn ooit in zicht komt.
Daarom vraag ik me af waarom er niet gehandeld wordt. Als alles op het Schuldenknooppunt wordt ingezet, houd ik mijn hart vast. Het is een illusie te menen dat dit digitale communicatiemedium in staat is de toestroom in 2022 en daarna op te vangen. Ook niet wanneer vroegsignalering, Collectief Schuldenregelen, de Nederlandse Schuldhulproute en de Schuldenwijzer als aanvulling op volle kracht gaan draaien. Het zijn doekjes voor het bloeden. Wie waagt het om alarm te slaan? Wie durft het aan om toe te geven dat schuldhulpverlening onvoorbereid is en overstroomd gaat worden?
Wie neemt het voortouw?
Inkomenszekerheid en welvaartsverdeling vereisen een grondige herijking en schuldhulpverlening verdient een schone lei. Wanneer staat er iemand op die het voortouw neemt en het werkveld bij de hand neemt, los van politiek, positionering en belangen? Want daar ligt het grote manco: er is geen centraal en vooral neutraal leiderschap met visie. Wie gaat ervoor zorgen, vanuit persoonlijke inspiratie en betrokkenheid, dat liefde voor de mens terugkeert in onze samenleving? Wie?
