Rekening van de zorgverzekeraar

Hij bleek een man van weinig woorden. Hij dronk zijn koffie slurpend en genoot zichtbaar van het stilte moment. Ondertussen graaide hij met zijn andere hand in zijn binnenzak en legde een rekening van zijn zorgverzekeraar op tafel.  Op de brief prijkte een openstaand bedrag van € 385,00. “Dat kan ik niet betalen met de uitkering die ik van jullie krijg”, zei hij.                   

“U wilt bijzondere bijstand aanvragen voor het eigen risico?” vroeg ik hem. Hij bewees een man van weinig woorden te zijn door een kort bevestigend antwoord. Ik legde hem uit dat hij altijd een aanvraag mocht indienen. Op grond van mijn professionaliteit en uit ethische overwegingen leek het mij op dit moment gepast om hem mee te delen dat de kans op het honoreren van de aanvraag niet erg groot was. Met de nodige afkeer en met tegenzin legde ik hem uit dat de kosten van het eigen risico behoren tot de zogeheten incidentele algemene kosten van het bestaan en dat hij daarvoor had moeten sparen of nu zou moeten gaan lenen.

Uitkering verhoogd?

Hij begreep het sneller dan dat ik ingeschat. “Dus ik moet het vanuit de uitkering betalen,” zo luidde zijn conclusie. Wetende dat dit niet mogelijk was, liet ik de vraag onbeantwoord en liet een bewuste stilte vallen. Niet dat dit hem uit het veld sloeg. Integendeel!  Hij vroeg mij of sinds de invoering van het eigen risico in 2008 de uitkering was verhoogd met het bedrag van het verschuldigde eigen risico. Ik antwoordde ontkennend.  

Zijn conclusie was kort, maar daarom niet minder waar. “Dus ik moet meer kosten voor eigen rekening nemen  zonder verhoging van het inkomen?” Ik zocht wanhopig naar woorden die de gevoelens van onrecht bij hem de kop  in zouden kunnen drukken. En terwijl ik zocht naar woorden die ik nooit zou kunnen vinden, kwam hij met zijn slotakkoord: “Dat is hetzelfde als jouw werkgever  jou vraagt meer uren te gaan werken voor het zelfde loon! Dat gezegd hebbende nam hij afscheid en vertrok. Zijn opmerking dreunde diep door in mijn gedachten. Uiteindelijk kwam ik tot dezelfde conclusie -Vreemd dat bij de invoering het eigen risico de norm nooit is verhoogd-.

Al zuchtend bedacht ik mij, zelfs het mooiste vak ter wereld heeft een keerzijde. 

Tjalling Smit, Juridisch Adviseur

Zo’n beeld van zo’n jongetje. Een jaar of zeven. Hij loopt helemaal alleen in een lange stoet van zwijgende vluchtelingen. Een iets te grote jas, alsof hij geleend is, met de capuchon op. Als hij dichterbij de cameraman komt, hoor je het zachte huilen. Klagend als een gewond dier.

Zijn eenzaamheid snijdt door de ziel. Waar zijn zijn ouders, zijn vriendjes, dat ene vriendinnetje waar hij stiekem een beetje verliefd op was, de bal waarmee hij voetbalde? En waar loopt hij heen? Waar komt hij terecht? Als hij honderd wordt, laten we het hopen, zal hij deze beroerde scène uit zijn levensfilm nog onthouden. 

Of die foto van de zwangere vrouw die halsoverkop uit de kraamkliniek vlucht. Ze kijkt radeloos; het kindje in haar bolle buik nog onwetend van de ellende in de boze buitenwereld.

Of die soldaat die de oude vrouw moeizaam over een stuk geschoten omheining helpt en zo snel mogelijk naar een gereedstaande bus dribbelt. Je hoort haar hijgen, de benen geven het haast op. Hij praat haar moed in, maar je ziet de vertwijfeling in zijn en haar ogen. In welke horrorfilm ben ik nu beland?

Een strijd waarvan we dachten dat die nooit meer zou komen

Ieder van u herkent de beelden. We kijken allemaal met ongeloof en afschuw naar een strijd in Europa, waarvan we gedacht hadden dat die nooit meer zou komen. De verschrikkingen in de Tweede Wereldoorlog hadden ons geleerd dat alleen een verenigd Europa, hoe moeilijk dat ook is, ons een blijvende vrede kan brengen. Want: “een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht”.

We kijken allemaal met ongeloof en afschuw naar een strijd in Europa, waarvan we gedacht hadden dat die nooit meer zou komen

Dat klopte lang. Het was soms wankel, soms spannend en we hielden soms ons hart vast. Maar het ging lang goed. Tot het moment dat een Russische alleenheerser een alibi vond om gewelddadig een buurland te willen overmeesteren.

De gevolgen zijn verschrikkelijk. Op één dag reizen vanaf hier ontvluchten duizenden mensen huis en haard. Als we nu in de auto stappen, zijn we er al morgenochtend. Inmiddels zwermen duizenden Oekraïners uit over heel Europa. Zij zijn op zoek naar veiligheid, rust en liefde. De basisbehoeften van elk mens.

De wijze waarop Europa reageert is hartverwarmend. Vandaag staan in heel veel Europese steden mensen stil bij de ramp die zich nu in Oekraïne voltrekt. Ook in Emmen voelen we de enorme betrokkenheid van veel mensen, ik mag wel zeggen van iedereen, om iets te betekenen voor onze medemens. “De meeste mensen deugen,”, zegt Rutger Bregman; dat is in deze tijd geen hol gezegde en een sprankje hoop in barre tijden.

Nederland laat zich van zijn beste kanten zien. Er zijn tal van initiatieven om de vluchtelingen te helpen: het bieden van onderdak, het brengen van spullen, het storten van geld. Ook in onze gemeente wordt er aan alle kanten hulp aangeboden. Hartverwarmend!

Ontroerende les

Eerder deze maand was ik nog op een basisschool in de gemeente waar de kinderen 12 uur lang op allerlei manieren bezig waren om geld in te zamelen voor de vluchtelingen. Een ontroerende les voor het leven. Wie zegt dat we in een ik-maatschappij leven, kijkt niet goed om zich heen.

Inmiddels zijn er door heel Nederland duizenden mensen opgevangen. Daarmee zijn we er nog lang niet. We zullen ons moeten voorbereiden op een lang verblijf van vluchtelingen, die we op allerlei manieren zullen moeten ondersteunen.

En als ik vluchtelingen zeg, dan bedoel ik iedereen. Natuurlijk de mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht of daar nog familie hebben.

Maar ik denk ook aan de Russische mensen die vluchten uit hun vaderland voor een alleenheerser die zij ook niet hebben aangesteld. Laten we de woede over de Russische aanval niet uiten richting Russische mede-Europeanen, die buiten hun schuld een veilig heenkomen zoeken.

Zoals onze premier zegt: “Wij zijn in strijd met Poetin en zijn regering, niet met Russen en al helemaal niet met Russen in Nederland”.

Laten zien hoe het wel kan

En laten we tot slot ook niet de vele vluchtelingen vergeten, die uit andere delen van de wereld zijn gevlucht voor oorlogsgeweld. Denk aan de mensen uit het Midden-Oosten of Afrika, die heel goed kunnen aanvoelen wat de Oekraïners nu meemaken.

De vrees bestaat dat deze crisis nog wel een tijd gaat duren. En zelfs de meest optimistische mensen, en daar reken ik mijzelf ook toe, denken wel eens in een onbewaakt moment: waar gaat dit naar toe? In vijftien jaar Drents burgemeesterschap lag ik zelden een nacht wakker. Maar sinds een paar weken heb ik wel eens beter geslapen. Dat hoor ik veel vaker om me heen. We zijn niet in de positie om slechte Russische mannen te beïnvloeden. Maar we kunnen in ieder geval één ding doen.

Ten eerste “aordig doen tegen mensen die niet aordig zijn”, zoals Lohues het zo mooi zingt. Laten we de ellende in Oekraïne ook zien als een kans om te laten zien hoe het wel kan. Wat minder onderling gedoe. En de mensen die hier naar toe vluchten op allerlei manieren een warm welkom bieden.

Wij zijn in gedachten bij die miljoenen mensen die nu op de vlucht zijn voor het barbaarse oorlogsgeweld. Het jongetje, de zwangere vrouw en die oudere dame. De mannen, jongens vaak nog, die genoodzaakt zijn om te vechten voor hun vaderland. De strijd in Oekraïne leert ons hoe kwetsbaar we zijn.
Maar dezelfde strijd verbindt ons ook. Laten we met woorden en daden onze medemens in nood helpen.

En laten we vervolgens hopen, bidden, smeken dat die vreselijke oorlog niet nog meer ontspoort en snel tot een einde komt.

Zodat we over niet al te lange tijd Leo Vroman na kunnen zeggen:

“Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze alle malen,
alle malen zal ik wenen.

Eric van Oosterhout, burgemeester Emmen

Noodkreet

De ‘piekwekenactie’ van het programma Geldzorgen in Brainport ontstond door de noodkreet van de Eindhovense maatschappelijke partners. Ze trokken aan de bel, omdat ze tijdens piekweken de ondersteuning aan inwoners nauwelijks nog georganiseerd kregen. Bijvoorbeeld bij het invullen van belastingformulieren, maar ook bij kwijtschelding.
Intensief samenwerken is het sleutelwoord van de werkwijze, we benutten ieders expertise om samen tot dat ene doel te komen: mensen (zo vroeg mogelijk) helpen bij geldzorgen om erger te voorkomen. De maatschappelijke partners spreken de taal van de mensen en kennen ze, Partnerfonds Brainport Eindhoven en Impact040 sluiten aan en versterken. Daar hebben ook de inwoners van de Brainportregio baat bij. Door de extra hulp van vrijwilligers kunnen de maatschappelijk organisaties hun gewone werkzaamheden voortzetten en ontstaat er geen opstopping.

Bedrijfsvrijwilligers

Hoe komen we aan die extra vrijwilligers? Die werven we. Het zijn wel bijzondere vrijwilligers: namelijk bedrijfsvrijwilligers. Medewerkers van bedrijven die bij het Partnerfonds en Impact040 aangesloten zijn en de kans krijgen om ‘in de baas zijn tijd’ vrijwilligerswerk te doen. Samen voor Eindhoven bemiddelt ze, een organisatie die gespecialiseerd is in het verbinden van bedrijven en maatschappelijke en sociale doelen. De bedrijfsvrijwilligers leren door vrijwilligerswerk ook andere vaardigheden ontwikkelen. Ze krijgen bijvoorbeeld meer begrip voor de noden in de samenleving en meer empathie. Behalve kennis hebben ze ook tijd en aandacht, daardoor voelen mensen zich gehoord en gezien.

Laagdrempelige campagne

Weer andere bedrijfsvrijwilligers ontwikkelden een communicatiecampagne voor de inloopweken. Daarbij leerden we van eerdere ervaringen. De communicatie staken we deze keer laagdrempelig in, dat gold ook voor de locaties van de inlopen, die concentreerden we midden in wijken. Wie bezochten zoal de inloop? Studenten, werkenden met een laag inkomen en ouderen die van een AOW’tje moeten rondkomen. Kortom, iedereen met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimum komt in aanmerking voor kwijtschelding en was welkom.

Partnerfonds Brainport Eindhoven en Impact040 mikken op een duurzame verandering voor zoveel mogelijk inwoners in Brainport. We willen krachten bundelen zonder een topzware organisatie te zijn. Daarom zoeken we aansluiting bij wat er al leeft op sociaal gebied. We passen projecten aan en versterken ze. Samenwerken is daarbij het sleutelwoord. Samenwerken van bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en gemeente. Samenwerken om van Brainport óók een Social Valley te maken. Een voorbeeld is een pilot van het programma Geldzorgen (de ‘piekwekenactie’): inwoners helpen bij het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen.
Aan de piekwekenactie van Geldzorgen in Brainport doen mee: de gemeente Eindhoven, WIJeindhoven, Lumens, Sociaal Raadslieden, Werkplaatsen Financiën XL, Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven, bedrijfsvrijwilligers en Samen voor Eindhoven.

Foto: Jos Lammers

Door: Paul Bordewijk

Redenen om minder energie te gebruiken

Sinds de Russische inval in Oekraïne is er een tweede reden om minder energie te gebruiken: zo beperken we de import van aardgas uit Rusland en kan dat land daardoor over minder financiële middelen beschikken om de oorlog te voeren.

Inmiddels zijn de prijzen van fossiele brandstoffen op de wereldmarkt sterk opgelopen. Dat ondersteunt het beleid om door heffingen tot een lager verbruik te komen: dat heet vraaguitval. Maar daarbij ontstaat een probleem. De mogelijkheden om op korte termijn zonder maatschappelijke schade het brandstofgebruik te beperken blijken op termijn heel bescheiden. Het gebeurt wel, de Nederlandse CO2 uitstoot was in het eerste kwartaal van dit jaar 13% lager dan in 2021. Maar dat was niet alleen door vraaguitval, maar ook door het mooie weer. Daardoor werd er minder gestookt en werd er meer weersafhankelijke energie (zon en wind) opgewekt.

De berichten over vraaguitval stemden ook niet alleen tot blijdschap. Bedrijven moesten sluiten vanwege de hoge gasprijs, en mensen met een laag inkomen kwamen in de kou te zitten omdat ze de gasrekening niet meer konden betalen. De term ‘energie armoede’ deed zijn intree.

De twee kanten van fossiele brandstof

Daarmee bleek dat er aan fossiele brandstoffen twee kanten zitten: ze dragen bij aan de opwarming van de aarde en daarom moet het gebruik worden tegengegaan, maar ze zijn voor veel mensen ook een eerste levensbehoefte, en dat moet je mensen gunnen. De verwarming van je huis staat daarmee op één lijn met onderwijs en gezondheidszorg, waarbij de overheid vraaguitval voorkomt door een belangrijk deel van de kosten voor zijn rekening te nemen.

Aardgas heeft daarmee twee gezichten: aan de ene kant heeft het sterke negatieve externe effecten, maar aan de andere kant is het een eerste levensbehoefte en daarmee een bemoeigoed. Dat maakt het lastig voor de overheid om beleid te voeren. Ik zou ook geen enkel ander goed weten waar je deze ambivalentie ziet.

Wat is rechtvaardig?

Er zijn verschillende uitwegen uit dit dilemma, maar die hebben wel elk hun eigen bezwaren. De overheid heeft een aantal heffingen verlaagd. Dat is gunstig voor mensen met een tochtig huis en een laag inkomen, en ook voor de wijkverpleegster die met de auto haar klanten langs gaat. Maar het voordeel komt voor een groot deel terecht bij mensen die het niet nodig hebben, en zo ook minder geprikkeld worden om een warmtepomp te nemen of hun benzineslurper te vervangen door een elektrische auto.

Je kunt ook inkomensafhankelijk een compensatie verstrekken. Er wordt nu € 800 per jaar verstrekt, maar dat is dan weer onafhankelijk van de isolatiegraad van je huis, en van je warmtebehoefte. Wie de hele dag het huis uit is verstookt minder dan wie de hele dag stijf van de reuma thuis zit. Moet je daar ook rekening mee houden?

En durven mensen zo’n toelage wel aan te vragen? Bij allerlei regelingen gebeurt dat onvoldoende. Zeker na de toeslagenaffaire loopt iedereen die een fout maakt bij het aanvragen (meterstand verkeerd ingevuld) het risico door de overheid te worden teruggepakt, ook al zou dat door de overheid ontkend worden. Want wie gelooft dat nou?

Je kunt ook bepaalde toepassingen van fossiele brandstoffen verbieden. Terrasverwarming is daar wellicht de eerste gegadigde voor. Of winkeldeuren die openstaan. Je kunt vliegen zwaarder belasten, in ieder geval even zwaar als andere vervoerswijzen, maar daarmee tref je dan ook wel weer mensen die bij hun familie in Turkije of Suriname op bezoek gaan.

De overheid zal het nooit goed doen. En dat komt door het tegenstrijdig karakter van ons energiegebruik: een bemoeigoed met sterke negatieve externe effecten.

Nederlandse circusartiesten: wie zijn het?

Iedereen heeft ideeën én herinneringen bij het woord circus. Naast de traditioneel, reizende circusondernemingen is er in de laatste drie decennia meer en meer aandacht in Nederland voor het zogenaamde ‘nieuwe circus.’ Waar de meesten van ons het circus waarschijnlijk nog zullen associëren met de meer traditionele verschijningsvorm, is het juist de nieuwe variant die snel aan belang wint. Niet zozeer als opvolger van het traditionele circus, maar eerder als een nieuwe variant ernaast, waarbij gebruik wordt gemaakt van mengvormen tussen muziek, theater, dans en circustechnieken. Inmiddels zijn er twee professionele circusopleidingen in ons land, er zijn tussen de 100 en 150 circusartiesten en jaarlijks gaan er naar schatting meer dan 1,5 miljoen Nederlanders naar een voorstelling. De gemiddelde circusartiest is 39 jaar (meestal vallend in de leeftijdsgroep van 30 tot 59 jaar) en overwegend werkzaam als zelfstandige zonder personeel (zzp’er). In het traditionele circus zijn de werkenden vaak praktischer geschoold dan in het nieuwe circus en er wordt wat vaker met vaste arbeidscontracten gewerkt. Het is een bijzondere en nog altijd kleinste beroepsgroep van Nederland. Maar hoe klein de beroepsgroep ook is, het is een branche waar alle grote discussies over flexibilisering, sociale bescherming en de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt bij elkaar komen.

Een verhaal over veerkracht en onzekerheid

Voor een boek over circusartiesten sprak ik vorig jaar met 28 Nederlandse circusprofessionals, met name over hoe ze betekenis geven aan hun leven en loopbaan in de circuswereld. Het werd een verhaal over het aanstekelijke idee van een avontuurlijk en passievol leven. Dit heeft primair te maken met het op jonge leeftijd kiezen voor een loopbaan die volledig aansluit bij iemand zijn identiteit, waardoor de persoon en beroep als het ware in elkaar samensmelten. Dit levert veel doorzettingsvermogen, zelfvertrouwen en creativiteit op. Van deze vorm van veerkracht plukken ze duidelijk de vruchten in hun omgang met tegenslag en onzekerheid. Want die is er ook. Werken in het circus betekent namelijk vooral projectgestuurd werken, in binnen- en buitenland, op straat, in tenten en theaters, op onregelmatige locaties en werktijden en voor verschillende doelgroepen en opdrachtgevers. Bijna iedereen is zzp’er en dat is onlosmakelijk verbonden met een vorm van inkomensonzekerheid.

Wat we kunnen opsteken van het circusverhaal

Maar waarom is deze branche ook voor mensen buiten het circus interessant? Allereerst laat deze casus zien dat inkomensonzekerheid op zichzelf geen probleem hoeft te zijn. Althans, wanneer je niet op zoek bent naar een vaste baan met vaste uren en inkomsten. De circusartiesten laten ons zien dat werkgeluk niet wordt bepaald door zaken als inkomen en status. Het gaat ze er veel meer om dat ze werk doen dat uitdagen en spannend is én bij ze past als persoon. Dit zet recente discussies over het instellen van een ‘numerus fixus’ op opleidingen ‘waar jongeren van dromen’ (zoals de voorzitter van Techniek Nederland, Doekle Terpstra, het graag ziet) in een ander daglicht. Jaren geleden was ik daar ook voorstander van en laten we jonge mensen vooral zo goed mogelijk blijven voorlichten over hun latere baankansen. Maar laten we zeker niet tornen aan het belang van een vrije studiekeuze. Niet iedereen droomt van een baan in de techniek en het circusverhaal laat bij uitstek zien dat mensen zich met vallen en opstaan prima op de arbeidsmarkt kunnen redden. Gelukkig word je pas van een beroep dat bij je past en het werk dat levensvoldoening geeft.

Zijn er dan helemaal geen problemen? Zeker wel. Een daarvan is het gebrek aan sociale basiszekerheid. Bij langdurige ziekte is er op dit moment geen verzorgingsstaat die de sociale risico’s voor de zelfstandige circusmensen opvangt. In Nederland heeft ongeveer een op de vier zzp’ers geen enkele voorziening om de gevolgen van arbeidsongeschiktheid op te vangen, zij kunnen dus ook niet terugvallen op eventuele spaartegoeden of broodfondsen. Is het niet een kwestie van beschaving dat iedereen in de samenleving, zelfstandige of werknemer in loondienst, zich op een basisniveau zou moeten kunnen verzekeren ten aanzien van risico’s die iedereen kunnen treffen? Of het nu gaat om een verplichte basisverzekering óf om een goedkope private variant, laten we snel afspraken maken om een betaalbare verzekering voor zzp’ers tegen het risico van arbeidsongeschiktheid in het leven te roepen. Politieke besluitvorming heeft op dit moment nog altijd niet plaatsgevonden, hoewel er een voorstel ligt van de Stichting van de Arbeid.

Tot slot nog een ‘hartekreet’: we mogen we ons best wat meer gaan interesseren voor het Nederlandse circus als cultureel erfgoed. Waar we bereid zijn om 175 miljoen euro te betalen voor een schilderij van Rembrandt, steekt het schrapen van middelen via subsidies en fondsen door circusondernemingen schril af. Hopelijk draagt deze blog daarom ook een beetje bij aan een hernieuwde kennismaking met deze bijzondere beroepsgroep.   

Fabian Dekker, Arbeidssocioloog en als senior onderzoeker verbonden aan SEOR/Erasmus Universiteit Rotterdam