Deze week is het de Week van Lezen en Schrijven. Daarom plaatsen we dagelijks een blog van iemand die zich met hart en ziel inzet voor het verminderen van laaggeletterdheid in Nederland. Klik hier voor de blogs tot nu toe.
Veel belangrijke informatie komt niet aan. Aan de ene kant omdat veel mensen moeite hebben met taal en met het verwerken van informatie. Maar ook omdat veel informatie onnodig ingewikkeld is. Taal voor allemaal helpt om informatie begrijpelijk te maken.
En dat levert winst op voor iedereen. We kennen het allemaal: dat oncomfortabele gevoel dat je niet helemaal, of helemaal niet begrijpt wat er staat. Of wat er gezegd wordt. Denk maar aan een huur- of koopcontract. Of aan de privacyverklaringen van websites of een gesprek met een arts. Voor zo’n 2,5 miljoen volwassenen in Nederland geldt dat gevoel ook voor veel alledaagse informatie. Zij hebben lage taalvaardigheden; ze zijn laaggeletterd.
Het is goed om in te zetten op het verbeteren van de taalvaardigheden. Maar er is ook een andere kant. Een kant waarmee veel winst te behalen is.
Er is dan ook werk aan de winkel voor de zenders van informatie. Want veel informatie is onnodig ingewikkeld door een combinatie van: te moeilijke taal, te lange zinnen, te veel informatie ineens, een onoverzichtelijke opmaak, een vage structuur en een onlogische volgorde van de informatie. Veel mensen missen daarom belangrijke informatie van bijvoorbeeld de overheid, zorginstellingen en bedrijven.
Maar makkelijk schrijven of praten is best moeilijk. Taal voor allemaal heeft daar een antwoord op. Taal voor allemaal maakt informatie voor een zo groot mogelijke groep begrijpelijk. Mensen kunnen daardoor weloverwogen een eigen keuze kunnen maken, ze kunnen besluiten hoe ze willen handelen en ze weten wat ze moeten doen. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van een regeling, het opvolgen van een medisch advies of het voldoen aan een betalingsregeling. Taal voor allemaal is taal waar iedereen mee uit de voeten kan. Rekening houdend met mensen voor wie taal en informatieverwerking lastig is.
Testen hoort er ook bij. Taal voor allemaal werkt daarin samen met ervaringsdeskundigen, bijvoorbeeld met leerlingen van praktijkonderwijs en bewoners, patiënten en cliënten van zorginstellingen. Taal voor allemaal is ook lid van Nederlandse en buitenlandse netwerken waarmee kennis wordt uitgewisseld en samengewerkt. Bijvoorbeeld van de Alliantie gezondheidsvaardigheden. [1]
Taal is dynamisch. Er is nooit één gouden oplossing. Daarnaast hangt de inhoud en opbouw af van voorkennis en taalvaardigheidsniveaus van de ontvangers. Belangrijk startpunt is dan ook: ‘wie is mijn lezer of toehoorder of gesprekspartner?’. En je eindigt met de ontvangers. Door een informatieproduct eerst te testen bij je potentiële ontvanger, maak je je boodschap altijd nog weer beter. En dan gaat het om zowel het begrijpen van de inhoud als het accepteren van de informatie: ‘Dit ga ik lezen en er iets mee doen’. [2]
De eerste onderzoeken laten zien dat Taal voor allemaal werkt voor mensen met allerlei taalvaardigheden. Mensen begrijpen beter wat ze moeten doen en waarderen de begrijpelijke informatie goed. Winst dus, en niet alleen voor de ontvanger. Ook voor de zender van informatie is er winst. Mensen die informatie goed begrijpen en tot zich kunnen nemen, komen op tijd op afspraken, verschijnen goed voorbereid en weten van welke diensten ze gebruik kunnen maken. Dat betekent dus een fijnere, betere en snellere afhandeling van een aanvraag of verloop van dienst- of hulpverlening. Er gaat minder ‘mis’. En het leidt misschien ook tot minder ergernis. Maar dat hebben we (nog) niet onderzocht. Hoe fijn zou het zijn om brieven te krijgen, die je maar één keer hoeft te lezen om te begrijpen wat er nu precies staat. Voor iedereen.
Enid Reichrath, ontwikkelaar en trainer bij Taal voor allemaal
www.taalvoorallemaal.com
Noten
[1] www.gezondheidsvaardigheden.nl; Netwerk van organisaties die zich inzetten voor begrijpelijke
informatie over gezondheid en gezondheidszorg.
[2] Meer informatie over (testen met) Taal voor allemaal staat in het artikel: Reichrath, E., Moonen, X., Willemsen, F., Nooijens, I. (2021). Zo begrijpelijk dat iedereen wint; Sociaal Bestek, nr. 1.
