Herstel

Nu de finish van de Coronawedstrijd in zicht is, lijkt er ruimte in de hoofden voor de fase erna. Meer dan de helft van de mensen is gevaccineerd; het aantal besmettingen loopt hard terug. Natuurlijk gaat de terugloop in kabbelende golfjes. Maar we kunnen met enige rust vaststellen dat we over de top van de pandemieberg heen zijn.

Het voelt als het bestand na de oorlog. De wapens worden neergelegd, het schieten is gestopt, op een enkele verdwaalde kogel na. Wat verward kijken we om naar een periode van verzet, onrust, leegte en verdriet.

En voor ons kijken we naar een slagveld, waarin de eerste tekenen van leven weer hoopvol zijn. De terrasjes, barometers van het maatschappelijk humeur,  zijn ondanks matig weer goed bezet. We ontvangen weer wat vrienden. Ondernemers nemen de schade op en tellen moedig de eerste opbrengsten. En in de musea en theaters kunnen we weer genieten van de schoonheid van het leven.

Met het oplopen van de temperatuur lopen we het risico de echte Corona-gevolgen uit het oog te verliezen. Achter de façade van een opgelucht ademhalend land schuilt een hele verzameling van sociaal-economisch nadelige gevolgen. Deze zijn uitstekend in kaart gebracht door een commissie van De Vereniging Nederlandse Gemeenten onder leiding van de Bredase burgemeester Depla. Daarbij is gekozen voor een samenstelling van wetenschappers en gemeentebestuurders. De opbrengst is een nuttige handreiking onder de noemer: “Sociaal sterker de crisis uit”.

De commissie neemt als vertrekpunt dat er als gevolg van de Coronacrisis sprake zal zijn “langdurige ontwrichting, waarbij ook herstel en verbetering processen van lange adem zullen zijn”.

Daarbij past de kanttekening dat de exacte sociale impact van de Coronacrisis op dit moment lastig is te meten. De dag na de marathon kom je geen trap fatsoenlijk op en af, weet ik uit ervaring. Maar het is niet gezegd hoe lang dat duurt, laat staan of je weet dat dit blijvende schade oplevert. De diverse Corona-dashboarden (‘de kanarie in de kolenmijn’) geven enigszins houvast. De commissie heeft het over ‘stilte voor de storm’. Men maakt zich met veel andere deskundigen  zorgen over de positie van jongeren, zzp’ers en traditionele kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. De vaccinatiebereidheid lijkt via traditionele lijnen te lopen, waardoor de maatschappelijke segregatie zou kunnen worden versterkt.

In het rapport worden acht belangrijke thema’s onderscheiden, waarbinnen een herstelagenda wordt geformuleerd. Daarvoor wordt ook gebruik gemaakt van de kennis van het Planbureau.

Zo wordt voor ‘Werk en Inkomen’ onder andere gesteld dat voorkomen moet worden dat ‘nieuwe armoede’ gaat ontstaan. Dat betekent dat steunpakketten gefaseerd moeten worden afgebouwd en een incasso-industrie moet worden vermeden. Het verbinden van de verschillende steunpakketten vergt een integrale aanpak, met een verbinding van het sociale en het economische domein.

Binnen het thema ‘onderwijs en jongeren’ wordt aandacht gevraagd voor de versterking van kansenongelijkheid op langere termijn, met name voor jongeren die over weinig hulpbronnen beschikken. Bevraag jongeren actief, bijvoorbeeld via de lokale welzijnsinstellingen, op hun behoeften. Versterk de hulpbronnen en maak gerichte keuzes in plaats van het hanteren van de kaasschaaf. Maak gebruik van de (evidence based) maatregelen die het ‘Nationaal Onderwijs Programma’ biedt.
Ook op het terrein van het verkleinen van de gezondheidsverschillen (misschien wel de grootste opgaven geboden). worden concrete handreikingen geboden.
Daarnaast volgen aanzetten voor oplossingen op thema’s als de leefomgeving, de lokale economie en het gemeentelijk beleid.

We zitten in de eindfase van een ongekende pandemie met ongekende sociaal-economische gevolgen. In de zoektocht naar beleid biedt het rapport “sociaal sterker de crisis uit’ een mooie aanzet voor een gerichte lokale aanpak op acht thema’s. En na een beroerde crisis vinden we het werken aan een dergelijke integrale herstelagenda ook wel weer mooi werk.