Armoede is ‘hot’, of eigenlijk ‘cold’ als je de voorspellingen voor komende winter eraan ziet komen; er wordt heel veel over gesproken, vergaderd, en gezoomd over armoede in alle verschijningvormen. Gelukkig gebeurt dat ook steeds meer met mensen met ervaringskennis. Zij kunnen verdomd goed uitleggen hoe het is om in de derde week van de maand geen geld meer te hebben; hoe het is om de boodschappen terug te moeten leggen van de kassaband; hoe het is je kinderen geen warme maaltijd te kunnen voorschotelen; hoe het is om een nacht wakker te liggen van een boze brief van Werk & inkomen over niet ingeleverde bewijsstukken; hoe het is om … speelbal te zijn in de wir-war van verzonnen beleid en bijbehorende uitvoering.
Ervaringsdeskundigheid
Het zijn die verhalen die raken. Er gaat bijna geen tv-programma voorbij of er zit wel iemand met ervaringskennis aan tafel met een pakkend verhaal uit de armoedepraktijk van alle dag. Vaak tot tranen toe geroerd altijd met applaus ontvangen; met een schouderklop, met een bosje bloemen en wie weet - als het helemaal meezit - nog met reiskosten en een cadeaubon als dankjewel. Prima, zou je zo zeggen. Niets mis mee.
Ervaringsdeskundigheid deed de afgelopen decennium pijlsnel haar intrede in het sociaal domein. Zelfs hele opleidingen werden er voor uit de grond gestampt of uit Amerika geïmporteerd. Alleen maar goed. Ervaringskennis werd erkend en de opleiding kent zelfs een MBO- en HBO-variant en er zal vast ook al iemand in gepromoveerd zijn.
Maar zien we die ervaringskennis nou ook terug in ons sociaal domein? Is het beleid ervarings-proof? Is de uitvoering ervarings-proof? Zijn de spelregels ervarings-proof?
Of is het verzonnen op de zoveelste verdieping van een stadskantoor waar niemand onder schaal 10 voorbijkomt? Zou iemand met ervaringskennis zelf de ingewikkelde regeltjes verzinnen, waar ie zelf de dupe van is? Zou iemand met ervaringskennis zelf een boze brief verzinnen met alle juridische rim-ram erin, die de stress in je hoofd alleen maar doet toenemen?
‘Klantenpanels’
Inmiddels hoor ik een nieuwe trend, de zogenaamde ‘klantenpanels’. Nu heb ik al een fikse allergie tegen het woord ‘klant’ bij een sociale dienst, voordat je het weet gaan ze ook nog een bijbehorende ‘klantreis’ maken. In de klantenpanels mogen uitkeringsgerechtigden - op verzoek - meepraten en meedenken over de gemeentelijke website of over een nieuw formulier, maar wezenlijk meedenken over beleid en uitvoering, dat zit erin het panel ook niet in.
Met de oplopende tekorten aan menskracht bij gemeenten zien we de inhuur van consulenten en bijbehorende managers alleen maar toenemen. Vaak is mijn eerste vraag bij een kennismaking: “Ben je hier tijdelijk of voor vast?”, want voordat je het weet tref je over drie maanden weer een andere beleidsmaker of consulent. Dat maakt zo lastig afspraken. Mijn tweede vraag is of mijn gesprekspartner zelf ervaringskennis heeft, of ie wel eens zelf aan de andere kant van het loket heeft gezeten? Dan krijg ik meestal een bevlogen verhaal te horen waarom iemand bij de sociale dienst of het UWV is komen werken. Nooit om het geld, altijd om mensen te helpen; tot zo ver zit dat wel goed.
Maar hoe komt het dan dat gemeenten toch nog zo’n kromme regels kunnen blijven verzinnen, zo’n vreemd beleid, dat vaak niet past bij de doelgroep, dat onbegrepen wordt door hen voor wie het bedoeld is, dat de plank toch dikwijls - ook in de uitvoering - finaal misslaat? Dat dan weer gecorrigeerd moet worden door het andere toverwoord in het sociaal domein ‘maatwerk’?
Beleids- en uitvoeringsdeskundige
Wie weet helpt de inzet van ervaringskennis die verder gaat dan een klantenpanel. Daarom zou ik iedere sociale dienst en UWV willen verleiden (ik hou niet zo van verplichten) per 250 uitkeringsgerechtigden ten minste één uitkeringsgerechtigde aan te nemen als beleidsdeskundige en ten minste één als uitvoeringsdeskundige; die praktische wijsheid is hard nodig in beleid en uitvoering. Natuurlijk tegen de normale bijbehorende schaal, dat spreekt voor zich. Ik hoef de schatbewaarder van de gemeentekas niet voor te rekenen dat dit ook weer helpt de uitstroomcijfers, alleen zal Den Haag daar nog meer om juichen.
Blijf als gemeente niet wachten tot er weer niemand op de zoveelste wervingsadvertentie reageert, of uiteindelijk maar weer kiezen voor dure inhuur. Dit is je kans gemeente, geef banen aan mensen die nu aan uw eigen zijlijn staan, een MBO-, HBO- of WO- diploma is echt niet nodig; een dot aan levenservaring en ervaringskennis in het sociale domein is enkele de vereiste. Gezocht: Ervaringskennis (m/v/x) in alle schalen! Kandidaten volop!
Ralf Embrechts is sociaal ondernemer en werkt in de wijken van Tilburg als directeur/buurman bij MOM Tilburg en is mede-oprichter van Quiet.
