Mijn laatste werkdagen achter mijn eigen keukentafel komen in zicht en het leven gaat beetje bij beetje terug naar het “normale”. Maar wat is dat normale en is dat goed genoeg? De verwachtingen op economisch en sociaal gebied waren zeer negatief bij de start van de pandemie. De economische vooruitzichten werden als zeer slecht bestempeld en de schuldenproblematiek zou explosief toenemen. De meest gunstige variant gaf een stijging van de, toch al forse, schuldenproblematiek aan met 14% en het worst case scenario liet een stijging zien van 80% in een paar jaar tijd (Deloitte en Schuldenlab.nl).
Problematische schulden
Uit het dashboard Schuldenproblematiek in beeld bleek dat er in Nederland op 1 oktober 2020 ruim 614 duizend huishoudens met problematische schulden geregistreerd stonden. Dat is 7,6 procent van alle particuliere huishoudens. Voor de coronapandemie was dat 7,9 procent. Wat niet is gemeten zijn de ontwikkelingen van huishoudens met risicovolle schulden. Ondanks dat we inmiddels anderhalf jaar verder zijn, denken we niet dat dit beeld ingrijpend is veranderd. Wel zijn we erg benieuwd hoe een en ander zich de komende tijd gaat ontwikkelen. We zien de inflatie schrikbarend toenemen met 6,4%, het hoogste niveau in 40 jaar tijd. De prijzen van boodschappen, energielasten en benzine nemen flink toe. Een en ander resulteert in een daling van de koopkracht voor 117 huishoudtypen heeft het Nibud berekend. Dat wil zeggen dat de uitgaven harder toenemen dan de inkomsten. Dit zet het netto te besteden inkomen onder druk. Als huishoudens netto minder te besteden hebben en de wereld gaat langzaam weer open waardoor ze ook meer uit gaan geven is het de vraag wat dit gaat doen met de schuldenproblematiek.
Gelukkig hebben we wel een nieuw kabinet dat een regeerakkoord heeft afgesloten met als mooie werktitel “Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst”. Het kabinet heeft de ambitie om de brede armoede- en schuldenaanpak met volle kracht door te zetten. Ze nemen maatregelen om het aantal kinderen dat in armoede opgroeit in vier jaar tijd te halveren. Ook een herijking van het sociaal minimum om vast te stellen of dit toereikend is om van te leven en om mee te doen in de samenleving heeft hun aandacht. Mooie afspraken maar ondertussen is er sprake van enige urgentie. We lezen steeds meer berichten over groeiende problemen vanwege energie armoede en de stijgende prijzen. De budgetplannen van huishoudens, die geholpen worden met het financieel rondkomen, staan fors onder druk waardoor huishoudens maandelijks minder netto te besteden hebben. Mooie initiatieven als het Nationaal Jeugd Ontbijt zijn helaas hard nodig om ervoor te zorgen dat kinderen niet met een lege maag naar school gaan.
Afstand tussen hulpverlening en hulpvrager
In de afgelopen twee jaar is het minder goed gelukt om mensen met schuldenproblematiek zover te krijgen dat ze zich melden bij de officiële schuldhulpverlenende organisaties. Dat heeft ermee te maken dat vele loketten dicht gingen en er werd overgeschakeld op digitale dienstverlening. Als we zien dat het aantal aanvragen voor schuldhulpverlening in de afgelopen twee jaar grosso modo is gedaald dan kunnen we de voorzichtige conclusie trekken dat afstand tussen hulpverlening en de hulpvrager niet werkt. Daarbij is het natuurlijk ook zo dat de samenwerking tussen de vele partijen die actief zijn in de jungle van het sociale domein elkaar ook minder hebben getroffen. Wat helpt is elkaar weer echt ontmoeten!
Wat de toekomst gaat brengen weet ik niet. De ambities van het kabinet zijn niet mals en wat zou het mooi zijn als we over drie jaar kunnen zegen dat het aantal kinderen in armoede gehalveerd is en dat initiatieven als het Nationaal Jeugd Ontbijt nauwelijks meer nodig zijn. Zoals ik het nu inschat moet er dan nog heel veel water door de Rijn stromen. Ook weer niet te veel want we hebben onze portie overstromingen wel gehad in het afgelopen jaar. Een ding is zeker het netto besteedbaar inkomen stroomt de komende tijd niet over en bestaans(on)zekerheid van kwetsbare mensen blijft een actueel thema waar we samen de schouders onder moeten blijven zetten.
Ruud van den Tillaar, directeur Kredietbank Limburg
