Nou, ik heb er een mooie klus bij hoor: de opgave ‘bestaanszekerheid’. Ik zeg dit slechts half-cynisch, want ergens ís dit een mooie klus. Bestaanszekerheid is voor veel mensen geen vanzelfsprekendheid (wat echt ongelooflijk gênant is in een rijk land als Nederland, maar dat terzijde), daar een positieve bijdrage aan leveren is natuurlijk een schone taak. Ik zie het bestrijden van bestaansonzekerheid als één van de grote uitdagingen van deze tijd.
Waar te beginnen?
Overigens ook een uitdaging die voorwaardelijk is voor het oplossen van andere uitdagingen: want hoe krijg je iemand warm voor een noodzakelijke energietransitie, wanneer dit een financieel offer vraagt en persoon in kwestie niet genoeg geld heeft om de huur te betalen? Hoe herstel je het vertrouwen van iemand in de overheid, terwijl diezelfde overheid de persoon in kwestie laat leven in bittere armoede (of erger nog: die bittere armoede in heeft geduwd)? Hoe overtuig je iemand van het belang van een stevige rechtsstaat, wanneer de kinderen van persoon in kwestie hongerig naar bed gaan?
Afijn, bestaanszekerheid, heel belangrijk dus. Maar waar te beginnen? Alleen al inhoudelijk is het thema zo verschrikkelijk breed. Gaat het alleen om inkomen (en daar van afgeleide onderwerpen als werk, schulden, en inkomensondersteuning)? Moet het gaan over gezondheidsverschillen, en hoe bestaansonzekerheid doorwerkt van generatie op generatie? Of moet het juist gaan over eerste levensbehoeften, zoals eten, drinken en kleding – zaken die vaak verstrekt worden door maatschappelijke organisaties die worden gesteund door de gemeente? Oneerbiedig wordt dit soort voorzieningen aanbieden soms ‘pleisters plakken’ genoemd, maar hoe belangrijk is het als je zo’n spreekwoordelijke pleister nodig hebt! En misschien moet bestaanszekerheid nog veel breder worden gezien, en gaat het om huisvesting, of om echt mee kunnen doen als mens aan de samenleving, zonder overal toestemming voor te moeten vragen aan deze of gene ambtenaar.
Maar dan gaat bestaanszekerheid opeens wel over héél erg veel - en iets dat over alles gaat, gaat in de praktijk soms over niks.
Oplossingen
Wat mij nog het meeste zorgen baart (naast het feit dat de gemeente gemeend heeft mensen die een opgave coördineren ‘opgavetrekkers’ te moeten noemen) is hoeveel je nou echt kan doen, op dit onderwerp. Vanuit de gemeente. Want als ik kijk naar de problematiek, dan is meer dan 90% gevolg van het Rijk dat het verdomt om zijn verantwoordelijkheid te pakken. Zet het minimumloon op een fatsoenlijk niveau, koppel de uitkeringen daar aan, houd normbedragen aan waar je écht van kan leven zonder een beroep te doen op tig losse potjes en voorzieningen, fix het disfunctionerende toeslagensysteem: en ‘bestaansonzekerheid’ is opeens geen probleem meer van nationale proportie. Nog los dat je ook een enorm stuk bureaucratie overbodig hebt gemaakt, je de doelgroep ontzettend veel stress en ellende hebt bespaard, én waarschijnlijk een bijdrage hebt geleverd aan het herstel van vertrouwen in de overheid.
Een gemeente kan wel wat compenseren, maar mag sowieso geen inkomensbeleid voeren. En ik vraag me af: is de puinhoop niet gewoon te groot, om echt op te kunnen ruimen als gemeente?
János Betkó, redactielid Sociaal Bestek en beleidsmedewerker bij de gemeente Nijmegen
