Sinds 1 januari van dit jaar is in de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening opgenomen dat gemeenten werk moeten maken van vroegsignalering en nazorg in de schuldhulpverlening.
Op de website van de NVVK staat een mooie definitie van vroegsignalering: het is dé manier om te voorkomen dat betalingsachterstanden verder oplopen en zich ontwikkelen tot een problematische schuldsituatie. Op basis van signalen van zorgverzekeraars, energiebedrijven, woningverhuurders en drinkwaterbedrijven benaderen gemeenten bewoners met betaalachterstanden proactief om hen hulp aan te bieden. Het helpt maatschappelijke kosten voor schuldhulpverlening te verminderen en zorgt ervoor dat schuldeisers hun geld eerder krijgen.
Dit alles om te voorkomen dat mensen met schulden gaan voldoen aan de statistieken. Deze laten zien dat mensen gemiddeld 5 jaar wachten met hulp zoeken en dan een schuld hebben van gemiddeld ruim 43 duizend Euro te verdelen over ongeveer 14 schuldeisers.
IQ
Als je aan deze statistieken voldoet, dan daalt je IQ als gevolg van de stress die dit veroorzaakt, dan vertoon je niet echt slim gedrag omdat je executieve functies onder druk staan en word je ook nog eens heel wantrouwend ten opzichte van je omgeving. Kortom alle ingrediënten om in een negatieve spiraal terecht te komen. Daarnaast blijkt ook nog eens uit onderzoek dat de mate van gezondheid onder andere samenhangt met het opleidingsniveau. Lager opgeleide mensen ervaren meer chronische stress door financiële problemen zoals armoede en schulden. Deze stress leidt tot een flinke vergroting van de kans op allerlei ziekten en heeft daarnaast een negatief effect op de manier waarop zij leven.
De optelsom van al deze effecten is dat deze mensen gemiddeld 7 jaar korter leven. Daarnaast leven zij 15 jaar langer in minder goede gezondheid[1]. Kortom: als je er snel bij bent om mensen weer perspectief te geven op een schuldenvrij bestaan dan maak je deze mensen letterlijk en figuurlijk beter.
Als je nu nog niet overtuigd bent van het nut van vroegsignalering dan weet ik het ook niet meer. De vraag doet zich dan wel voor: hoe doe je dat? Allereerst krijgt de gemeente signalen binnen van achterstanden die hun inwoners hebben, bijvoorbeeld een huurachterstand. Dan is het aan de gemeente om op basis van zo’n signaal actie te ondernemen. Hoe ga je dat dan doen?
Contact
Vele varianten van contact leggen zijn mogelijk van een telefoongesprek, email, brief tot en met een huisbezoek. Maar hoe leg je nu effectief en efficiënt contact met de inwoner met een betalingsachterstand? Aangezien het geld niet over plinten klotst in het sociale domein moet goed bekeken worden hoe we dit professioneel gaan uitvoeren. Wat we zeker weten is dat het versturen van brieven niet werkt. Mensen die langzaam aan het verdrinken zijn door achterstallige betalingen en oplopende schulden krijgen vele brieven en uiteindelijk maken ze die niet meer open. Stel dat ze de brief wel open maken dan is het nog maar zeer de vraag of mensen dan ook echt in de actiestand komen. Als gevolg van de stress die ze ervaren doen ze niet altijd datgene wat goed voor ze is.
Overbruggen
Los daarvan spelen nog drie andere zaken een rol op het gedrag van deze mensen. De eerste is dat mensen zich vaak kapot schamen als ze in de schulden terecht zijn gekomen waardoor zij niet graag en vroegtijdig om hulp vragen. De tweede is de zelfoverschatting in de zin van ‘ach het valt nog wel mee, het gaat me wel lukken hier een oplossing voor te vinden’. In de uitvoeringspraktijk lopen we hier best vaak tegenaan en dan wordt vaak gezegd dat deze mensen nog niet rijp zijn voor een schuldhulpverleningsaanbod. De laatste is ook echt wel een factor om rekening mee te houden. Bedenk dat ongeveer 60% van de schulden die mensen hebben te relateren zijn aan de overheid. Gemeenten zijn ook overheid. Dus je bent in de ellende terecht gekomen door de overheid en als diezelfde overheid je wilt helpen dan is er echt wel sprake een te overbruggen kloof van wantrouwen alvorens je hulpaanbod goed kan landen.
Kortom er is echt nog wel werk aan de (vroegsignalerings-)winkel. Maar hoe leuk is het dat je mensen, met goede vroegsignalering, echt beter kunt maken!!!
Ruud van den Tillaar, directeur Kredietbank Limburg
- [1] Centraal Bureau voor de Statistiek. Gezonde levensverwachting; onderwijsniveau. Statline 2017. Beschikbaar via: http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=83780NED&LA=NL
