De aandacht voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) met schuldenproblematiek groeit. Het is een kwetsbare groep, die vaak wordt overvraagd en die - onder andere door de verstandelijke beperking - een groter risico heeft om in schulden te komen. Professionals dienen zich bewust te zijn van hun mogelijkheden en beperkingen, om zo beter maatwerk te bieden.
In een tijd met nadruk op zelfredzaamheid en participatie, blijkt dat de groep van mensen met een LVB moeite heeft om mee te komen. Een steeds complexere samenleving; een terugtredende overheid; zorg en ondersteuning die steeds meer in het netwerk van de burger zelf georganiseerd moet worden: het zijn maatschappelijke ontwikkelingen die niet goed aansluiten op de behoeften en mogelijkheden van deze groep. Hoewel er geen exacte cijfers bekend zijn, wordt aangenomen dat een aanzienlijk deel van de mensen met schuldenproblematiek een LVB heeft. Als de landelijke cijfers over de prevalentie van mensen met een LVB worden aangehouden, dan zouden drie op de twintig cliënten in het sociaal domein een LVB hebben. Zeer waarschijnlijk is dit aantal nog hoger, juist vanwege de kwetsbaarheden van deze groep. Het is dus belangrijk dat professionals zich bewust zijn van de omvang van deze groep in hun beroepspraktijk, en handvatten krijgen om passende begeleiding te bieden. Om deze reden heeft het lectoraat Armoede Interventies van de Hogeschool van Amsterdam onderzoek uitgevoerd naar mensen met een LVB en schulden en handvatten ontwikkeld voor professionals in het herkennen en begeleiden van deze groep.
Herkennen
We spreken van een licht verstandelijke beperking wanneer iemand een IQ heeft lager dan 85, een beperkt sociaal aanpassingsgedrag heeft op verschillende levensgebieden en de beperking is ontstaan voor het achttiende levensjaar.1 Hoewel het besef groeit dat er meer nodig is dan reguliere ondersteuning om mensen met een LVB en schuldenproblematiek op de juiste wijze te begeleiden, blijkt het vaak nog lastig voor professionals om mensen met een mogelijke LVB te herkennen. Er is geen sprake van vaste gedrags- of persoonlijkheidskenmerken en mensen met een LVB verbergen hun beperking vaak, meestal onbewust. Doordat herkenning lastig is, wordt door professionals nogal eens onterecht aangenomen dat mensen met een LVB niet willen meewerken om hun schulden aan te pakken. Terwijl het vaak een kwestie is van niet kunnen; ze begrijpen brieven en formulieren slecht en ook het digitaal regelen van bijvoorbeeld bankzaken is meestal te complex.2 Daarnaast ervaren mensen met een LVB niet alleen problemen met rekenen en taal, er is ook sprake van verminderd sociaal aanpassingsgedrag. Daarbij kan gedacht worden aan het onderhouden van relaties, zelfverzorging en moeilijkheden rondom het hebben of houden van werk. Het vaak wisselen of niet hebben van een baan (of enkel laagbetaald werk) verhoogt uiteraard de kans op schulden. Ook het gebrek aan bepaalde praktische en financiële vaardigheden, zoals het beheren van geld, vormt een risico.
