Het systeem is te complex, mensen verdwalen, rechten worden onbereikbaar. We hebben het er al jaren over, toch lijkt ont-bureaucratisering ver weg. Gerrit van der Meer, voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad, overziet de kloof tussen systeemwereld en leefwereld.
Nog ruim een half jaar is Gerrit van der Meer voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR), dan is zijn zittingstijd om. ‘En al die tijd speelt dit onderwerp, de steeds groeiende bureaucratisering. De toename van regels die ervoor zorgt dat onze cliënten de weg niet meer weten te vinden. Bij Rutte I stond dit onderwerp als deregulering prominent op de agenda en in het regeerakkoord. Dat heeft voor ons niet tot de gewenste resultaten, namelijk een inzichtelijker en minder dichtgeregeld stelsel, geleid. Onze cliënten hebben iedere dag met regels te maken, en daarom zullen wij er altijd op blijven wijzen wat de gevolgen zijn van meer regels: je weet niet meer wat je moet doen, bent bang om fouten te maken in formulieren en procedures omdat op fouten straf staat zoals kortingen en boetes.’ Volgens van der Meer is de toegenomen regeldichtheid in de sociale zekerheid een symptoom van wantrouwen van de overheid in de burger. ‘De overheid wil de burger controleren, hem de juiste kant opsturen, althans de kant die de overheid het beste vindt. Ga je uit van vertrouwen, van de rechten van de burger op hulp, op sociale voorzieningen, dan heb je minder bureaucratie, minder regels nodig.’
Rouw
Een voorbeeld van de kloof tussen leefwereld en systeemwereld is de bejegening bij de aanvraag van een uitkering. ‘Je hebt je werk verloren, of je hebt geen inkomen meer omdat je geen baan kunt vinden of in een echtscheiding zit. Op dat moment ben je in de rouw. Al je zekerheden en veiligheid zijn weg: je financiële basis, sociale contacten die je had bij je werk of via je gezin, misschien is het ook niet meer zeker of je in je huis kunt blijven. Dat zijn diep ingrijpende momenten in je leven. Het wegvallen van werk en daarmee inkomen veroorzaakt spanningen in je gezin en naaste omgeving en natuurlijk bij jezelf. Je wordt afhankelijk van het “systeem”, dat voor jou een zwart gat is.’ Tijdens die onzekere en onveilige fase in het verwerkingsproces dient iemand aan te kloppen de UWV of sociale dienst. ‘En dan is het eerste waarmee je geconfronteerd wordt: eisen, verplichtingen, regels en procedures. Plus wat er op staat als je je daar niet aan houdt. Wat doet dat met een mens in rouw? Dat zijn vragen die de instanties zich eens zouden moeten stellen. Helpt dit om iemand over die rouwperiode heen te helpen en weer perspectieven te zien? Vergroot het de kans op uitstroom uit de uitkering?’
