We vertrouwen ons leven toe aan verpleegkundigen en artsen. Omdat we weten wat we aan ze hebben. Het zijn professionals, die werken op basis van kennis en ontwikkelde professionaliteit. Vanuit dit perspectief kijkend, wat valt er dan te zeggen over de professionaliteit van de contactambtenaar binnen het sociaal domein?
Tegenwoordig wordt veel gesproken over de professional in het sociaal domein, zoals klantmanagers, Wmo consulenten en maatschappelijk werkers. Maar wat is professionaliteit? En wat is nodig om deze professionaliteit inhoud te geven? De overheidsfunctionaris binnen het sociale domein die intensief contact met de burger heeft, wordt (beleidsuitvoerende) contactambtenaar genoemd. Aan de ene kant gaat het goed met de professionaliteit van deze groep, stelt Divosa.1 Want ze zijn vaak hoog opgeleid en ze werken in een complexe omgeving die hoge eisen stelt. Daarom zijn het volgens Divosa professionals. Maar hetzelfde Divosa stelt ook dat er meer nodig is om professioneel te werken. Want ‘de huidige situatie binnen sociale diensten is dat er vaak gewerkt wordt op basis van eigen professionele normen en kennis over wat werkt en niet werkt. De (gemeentelijke) overheid ziet vak-ontwikkeling vaak als een individuele aangelegenheid.’2 Besluiten met verregaande gevolgen voor de burger baseren op eigen individuele professionele normen is onprofessioneel. Ook als de contactambtenaar werkt binnen de kaders van wet of beleid. Want professionals werken – zo leert de geschiedenis – op basis van gezamenlijke uitgangspunten. Daarom is verdere ontwikkeling tot professional nodig. Vandaar op deze plaats een verkenning richting verdere professionalisering van contactambtenaren. Dat wordt gedaan op basis van ervaringen bij de klassieke professional – hier vooral de dokter – en een professionaliseringtraject bij een grote gemeente.
De weg
Een belangrijk historisch gegroeid kenmerk van de klassieke professional is dat hij met zijn vakbroeders en zusters samen streeft naar kwaliteitsverbetering van zijn inhoudelijk handelen als doel op zichzelf: samen en van onderop dus. Door de eeuwen heen is dit voor achtereenvolgende samenlevingen zelfs een goede basis geweest om belangrijke maatschappelijk taken uit te besteden aan deze professionals, zoals onze gezondheid, rechtvaardige rechtspraak en – al is dat een tijd geleden – het geldstelsel. De professional is al eeuwenlang de verpersoonlijking van geïnstitutionaliseerd vertrouwen. Zonder dit vertrouwen is het lastig functioneren in een samenleving; chaos en willekeur ligt dan op de loer.
