Als ik op een dinsdag ochtend de eerste NOS nieuws header zie met de tekst ‘lagere inkomens lopen meer risico op overlijden door Covid-19’, dan voelt dat niet echt goed, op zijn zachtst gezegd.
Door: Ruud van den Tillaar
Het effect van inkomensverschillen op coronasterfte is groter voor mensen jonger dan 70 jaar dan voor 70-plussers. Voor 70-minners met een laag inkomen is de kans om te sterven aan Covid-19 bijna drie keer zo groot als die voor 70-minners met hoge inkomens. Drie maal zoveel kans op overlijden is 300 procent meer! Het artikel sluit af met de geruststellende woorden dat voor mensen met lagere inkomens die hogere kans op overlijden ook geldt voor andere ziektes. Ik zou bijna zeggen: als dat geen reden is om in opstand te komen? Hoe eerlijk of hoe gelijk is de samenleving in de afgelopen decennia geworden? Er is niet veel veranderd volgens mij en de vraag is dan ook: wat gaan we daar aan doen in een beschaafd land als Nederland?
Terugvorderingen
De overheid probeert zo goed als ze kan de gaten dicht te lopen voor het bedrijfsleven en het MKB. Is dat omdat de kans dat zij komen te overlijden ook driemaal zo hoog is? Of spelen andere motieven daar een rol? Kijk naar de toeslagenaffaire. Die treft over het algemeen mensen die al een laag inkomen hadden en door alle terugvorderingen helemaal op het absolute minimumniveau zijn beland. Kijk hoe lang het duurt voordat dit opgelost is voor deze groep mensen. En ondertussen hebben zij drie keer zoveel kans om te sterven aan Covid-19…
De slachtoffers van de toeslagenaffaire zitten nog steeds in onzekerheid. Wanneer krijgen ze iets te horen? Wat krijgen ze te horen van de belastingdienst? De gemeenten benaderen de slachtoffers wel actief maar hebben weinig instrumenten om op dit moment van betekenis te zijn. Ze doen hun best, maar ook deze ambtenaren zullen argwanend bekeken worden door de slachtoffers omdat ook zij onderdeel zijn van het systeem dat de Nederlandse overheid heet.
Pauzeknop
Als er al geld overgemaakt wordt, dan kan het zomaar zijn dat private schuldeisers dat proberen in te pikken. De slachtoffers zijn vaak nog niet of nauwelijks op de hoogte van het onlangs vastgestelde moratorium. Met deze pauzeknop op de invordering van schulden wordt voorkomen dat schuldeisers beslag kunnen leggen op de tegemoetkoming van 30.000 euro. De bedoeling is dat er rust en ruimte wordt geboden aan deze ouders door samen met schuldeisers de schulden op te lossen en een restantbedrag over te houden voor een nieuwe duurzame start. Om dat te bereiken zijn er landelijke kaders nodig om dit in de uitvoeringspraktijk ook echt mogelijk te maken.
Deze slachtoffers zitten vaak jarenlang in de schuldenproblematiek en hebben hierdoor chronische stress ontwikkeld. Als je nu het vooruitzicht hebt op een eenmalige compensatie van 30.000 euro en opeens staat dat op je bankrekening, wat zou je dan doen? Gaan zij rationele besluiten nemen over de besteding van dat geld? Gaan zij naar de overheid om hulp te vragen over hoe zij dit geld het beste kunnen besteden? Ik denk het niet. Dat zou ik zelf ook niet doen als ik in hun positie zou zitten, schat ik in. De kans dat zij met dat geld omgaan op een manier die hun niet gaat helpen om een gezonde financiële toekomst te krijgen, is reëel.
Goede toekomst
Het onderzoek Weten is nog geen doen van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid laat zien dat mensen door stress niet de meest slimme keuzes maken, zelfs niet als ze een hoog IQ hebben. Als we dat weten, waarom helpen we deze mensen dan niet echt? Of doen we net alsof we het niet weten omdat dat toevallig beter uitkomt? Gun ook deze mensen een goede toekomst waarmee we er voor zorgen dat ze een grotere kans hebben op het letterlijk en figuurlijk overleven in een complexe samenleving als de onze.
Ruud van den Tillaar is algemeen directeur bij Kredietbank Limburg, bestuurslid bij de NVVK en bij SAM.
