'Deze week is het de Week van Lezen en Schrijven. Daarom plaatsen we dagelijks een blog van iemand die zich met hart en ziel inzet voor het verminderen van laaggeletterdheid in Nederland. Klik hier voor de blogs tot nu toe.
DOOR Lodewijk van Noort
Een paar maanden geleden verwees mijn huisarts me door naar de neuroloog. Ik word altijd vrij zenuwachtig als ik iets in een ziekenhuis moet. Dus de spanning steeg meteen. Ik kreeg een doorverwijzing naar een ziekenhuis op loopafstand van mijn huis. “Mooi!” dacht ik. “Dan kan ik rustig wandelen en even zo tot rust komen voor ik het onderzoek heb.”
Een paar weken later kreeg ik via de post de bevestiging van mijn afspraak. De tijd en datum schreef ik direct in mijn agenda. Twee weken later meldde ik me bij de balie neurologie. De medewerker aan de balie kon mij niet vinden in het systeem. “Vreemd” dacht ik. “Ik heb toch heel precies de datum en tijd in mijn agenda geschreven.” Gelukkig had ik de bevestiging van de afspraak bij me en overhandigde die vol zelfvertrouwen aan de medewerker van het ziekenhuis. “Ah, ik zie het al meneer: U moet in een andere vestiging van ons ziekenhuis zijn. Kijk maar.” En inderdaad, ik moest niet in Den Haag zijn waar ik met de huisarts over had gesproken, maar in Leidschendam. Ik voelde me zo stom. Het stond er inderdaad. Zwart op wit. Ik had er door de zenuwen niet goed naar gekeken.
Onverrichter zake en met een nieuwe afspraak op zak wandelde ik naar huis. Boos om mezelf, maar ik dacht ook meteen: Dit is dus het gevoel dat je hebt als je de taal niet machtig bent. Als je gewone dingen als een afsprakenbriefje van een ziekenhuis, een brief over een wegafsluiting in je straat of een nieuwsbrief van de school van kinderen gewoonweg niet kan begrijpen.
In Nederland zijn er nog veel te veel mensen die hier dagelijks last van hebben. Omdat ze de taal om wat voor reden dan ook niet machtig zijn. Gelukkig zijn er veel mogelijkheden voor hen om daar iets aan te doen. Bijvoorbeeld door het volgen van taallessen, maar ook bij ons, de makers van die teksten, ligt een verantwoordelijkheid. Wij maken die teksten onnodig ingewikkeld en beseffen niet hoe een tekst bij een ontvanger overkomt. En of die ontvanger de tekst wel echt goed begrijpt.
Als oplossing hiervoor, hoor ik vaak zeggen: “Probeer je eens te verplaatsen in die persoon.” Na heel wat jaren met heldere communicatie bezig te zijn geweest, weet ik inmiddels dat dat gewoonweg niet kan. Ik kan mij, als geletterd persoon, niet verplaatsen in het iemand met lees- en schrijfproblemen. Wat ik wel kan doen, is met hen in gesprek gaan en blijven. En vragen hoe wij onze communicatie beter kunnen maken. Geloof me: er gaat een wereld voor je open.
In de podcast ‘Wat bedoel je?!’ die ik met Paula van Gemen en Sanne Boswinkel maak, spraken we onlangs met Marc Mulder, ervaringswerker armoede en schulden. Een heftig gesprek waar wij stil van werden. Marc vertelde dat hij zelf op een gegeven moment 5 brieven per week kreeg van de Belastingdienst en deze niet meer opende. Puur door de officiële, ingewikkelde en dreigende taal. Marc vertelde dat mensen bang worden van de dreigende taal en dat die angst niet bijdraagt aan het oplossen van het probleem. En dat het daarom zo belangrijk is om echt te luisteren. Marc helpt nu, namens grote organisaties, mensen die in diezelfde problemen zitten. Gewoon van mens tot mens, zonder tussenkomst van een brief of formulier.
Mijn advies is daarom: stop met je proberen te verplaatsen in de ander, maar zoek de ander op en luister naar de ander. Leer van hem of haar hoe jij beter kan communiceren en pas je communicatie daarop aan. Zo gaan we samen op weg naar een begrijpelijke wereld!
Ik ben inmiddels bij het juiste ziekenhuis bij de neuroloog geweest. De uitslag van mijn onderzoek zal ik jullie besparen. Die heeft mijn huisarts voor mij gelukkig kunnen vertalen in gewone taal.
Lodewijk van Noort is Ambassadeur Heldere Taal voor de Overheid en projectleider Direct Duidelijk bij de Gemeente Den Haag. Dit jaar won zijn team de prijs voor meest heldere Corona-communicatie van Nederland.
Luister de podcast “Wat bedoel je?!” via Apple of Spotify. Of ga naar de website.
