DOOR Maarten Bergman
Het afgelopen half jaar heb ik een hele serie trainingen gegeven over de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (Wvbvv) en de berekening van het Vrij te laten bedrag (Vtlb). Deelnemers waren een keur aan uitkeringsmedewerkers, medewerkers terugvordering en verhaal, kwaliteitsmedewerkers, beleidsadviseurs en schuldhulpverleners. Wat tijdens die trainingen vooral naar voren kwam, was verbazing over de complexiteit van de wetgeving en de moeite om die toe te passen in de uitvoering.
Tijdens de trainingen bleek keer op keer hoe groot de afstand is tussen de realiteit van de wetgever en de dagelijkse praktijk van de uitvoerders. Er zijn intussen meermalen reparaties uitgevoerd en noodverbanden aangelegd. Want ondanks de doelstelling iedere schuldenaar een bestaansminimum te garanderen, bleek al rap dat in een substantieel aantal gevallen daarvan geen sprake kon zijn.
Om aan te tonen hoe eenvoudig en schuldenaar-vriendelijk de nieuwe berekening van de beslagvrije voet is, worden in de tussentijd diverse kekke promotiefilmpjes ingezet om ons te overtuigen. Hoge ambtenaren, deurwaarders en andere beleidsmakers zijn ingezet om ons met ronkende teksten te werven: de wetgeving doet precies wat is beoogd.
Mij bekruipt altijd een unheimisch gevoel wanneer de overheid meent dit soort ondersteunende video’s op YouTube en andere platformen te lanceren. Men voelt waarschijnlijk haarfijn aan dat het allemaal helemaal niet eenvoudig en klantvriendelijk is. Onvoorstelbaar eigenlijk dat er spindoctors nodig zijn om deze draai aan een dreigend fiasco te geven.
Een andere kant van het verhaal is zo nodig nog schokkender. De NVVK en Bureau Wsnp hebben in een vroeg stadium de wetgever bij herhaling verzocht hen te betrekken bij de ontwikkeling van de ‘vereenvoudigde’ berekening van de beslagvrije voet. Want zij begrepen de ingrijpende gevolgen voor de berekening van het Vtlb in de beide trajecten schuldhulpverlening. Hun pleidooi werd systematisch genegeerd. Met grote consequenties.
Er zijn nog nooit zoveel versies van de Vtlb calculator in zo’n korte tijd verschenen. Fout na fout moest worden hersteld. Verkeerde uitkomsten omdat de onderliggende beslagvrije voet onjuist wordt vastgesteld. Workarounds omdat door gemeenten de hoogte van de Participatiewet-uitkering in de UWV Polisadministratie op verschillende manieren wordt geregistreerd. Herinvoer van allerlei correcties omdat schuldenaren anders veel te weinig overhouden om in hun dagelijks bestaan te voorzien. Vijf webinars met evenveel PowerPoint presentaties om de lawine aan wijzigingen uit te leggen aan gebruikers van de calculator. Verklaringen van de VNG om te benadrukken dat de fout niet bij de gemeenten ligt. Inconsistent gebruik van terminologie op het burgerportaal en in handleidingen. Niet alleen het reguliere halfjaarlijkse rapport van de Recofa, maar een aparte handleiding van 24 pagina’s is nodig om schuldhulpverleners door het rekenprogramma te loodsen.
Het is te pijnlijk voor woorden. Schuldenaren, deurwaarders en schuldhulpverleners zijn het spoor bijster. Adviseurs en docenten van diverse bureaus worstelen zich door de literatuur en blijven – grote en kleine – fouten ontdekken. Sociaal Raadslieden trekt aan de bel, ook na de aankondiging van minister Koolmees dat de berekening van de beslagvrije voet per 1 juli weer correct wordt uitgevoerd. Bureau Wsnp blijft bewindvoerders en schuldhulpverleners oproepen afwijkingen te melden en geduld te hebben. Het komt goed. Ooit.
Hoe kan deze soap rondom wetgeving waaraan ruim zes jaar is gewerkt ontstaan? Het antwoord is ontluisterend simpel: de kloof tussen de wetgever en de uitvoering. Het schrijnende gebrek aan begrip en aandacht voor het grote verschil tussen theorie en voeten in de klei. Zelfs wanneer vanuit het werkveld tijdens de periode van internetconsultatie overduidelijk waarschuwingen worden afgegeven dat samenwerking noodzakelijk is, bedankt de wetgever voor het aanbod en volhardt in zijn ‘visie’ vanuit de ivoren toren.
Het lerend vermogen van zogenaamd wijze mannen ontbreekt wederom. Met alle gevolgen van dien. Een ezel stoot zich doorgaans geen twee keer aan dezelfde steen. Maar meer dan twee keer is kennelijk geen probleem.
Maarten Bergman is zelfstandig trainer en adviseur schuldhulpverlening. Hij is ook coördinator AdministratieMaatje bij de Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven.
